Neurastenia – co to jest i jakie są jej typy?

Neurastenia to choroba, którą trudno zdiagnozować. Często jest utożsamiana z depresją czy zaburzeniami lękowymi.

W tym artykule przybliżę szczegółowo czym jest neurastenia, dlaczego może być trudna do zdiagnozowania i jak ją właściwie leczyć.

Neurastenia – co to znaczy?

Neurastenia w tłumaczeniu z greki dosłownie oznacza słabość nerwów, czyli po prostu osłabienie. W tym przypadku ma to związek z osłabieniem/wypaleniem, przeciążeniem funkcji przetwarzania układu nerwowego.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, neurastenia jest zaburzeniem nerwicowym mieszczącym się w kategorii zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem i pod postacią somatyczną.

W uproszczeniu oznacza to, że podstawowymi kategoriami objawów neurastenii są: zmęczenie psychiczne i fizyczne, oraz szereg objawów somatycznych, w tym różnych dolegliwości bólowych, ale też zaburzenia w obszarze potencji, czy sprawności seksualnej. Inne określenia tego zaburzenia jakie podają źródła to: męczliwość psychiczna, zespół przewlekłego zmęczenia, nerwica neurasteniczna, lub też osobowość neurasteniczna.

Na naszym blogu powstał też wpis na temat innego zaburzenia psychicznego, jakim jest derealizacja: Derealizacja – co to jest i jaki ma związek z depresją?

Typy neurastenii

W nawiązaniu do charakteru objawów, w przebiegu neurastenii możemy wyróżnić dwa typy, które mogą zachodzić na siebie, lub następować w formie fazowej, jedna po drugiej:

• Męczliwość psychiczna – stres związany ze zmęczeniem czynnościami wymagającymi wysiłku umysłowego (nauka i praca), oraz obniżoną sprawnością umysłową, trudnością w skupieniu na działaniu, obarczone występowaniem nieprzyjemnych myśli i skojarzeń w trakcie podejmowania prób aktywności.
• Osłabienie fizyczne – wyczerpanie fizyczne nawet po niewielkim wysiłku. W następstwie bóle mięśniowe i inne dolegliwości.

W połowie XX wieku A. G. Iwanow-Smoleński stosował inną typologię, ze względu na rodzaj reakcji człowieka i organizmu:

• Neurastenia hiposteniczna – objawy obniżenia sprawności umysłowej oraz nasilenie lęku.
• Neurastenia hipersteniczna – nadwrażliwość psychofizyczna, wzmożona reaktywność emocjonalna i fizyczna. Wybuchy złości. Negatywne reakcje na bodźce fizyczne, wg opisu nawet dotyk może powodować odczuwanie bólu.
• Neurastenia asteniczna – związana ze zmęczeniem fizycznym, małą wytrzymałością i szybką męczliwością.

Przyczyny neurastenii

Jak często bywa w przypadku ustalenia jednego podstawowego źródła występowania neurastenii, jest to trudne. Wyniki badań wskazują na uwarunkowania psychospołeczne. Z uwagi na fakt złożoności zaburzenia i charakteru jego objawów doszukujemy się dwóch podstawowych źródeł przyczyny rozwoju różnych zaburzeń nerwicowych.

Czynniki biologiczne

Skłonność do nadprodukcji hormonów stresu, takich jak adrenalina i noradrenalina, co prowadzi do warunkowych naturalnych reakcji fizjologicznych, kojarzonych jako odpowiedź na stres. Napięcie mięśniowe, skok ciśnienia krwi, przyspieszone tętno, podniesienie stężenia glukozy, co w efekcie sprzyja częstszym objawom zmęczenia fizycznego.

W wyniku zbyt częstych, lub przewlekłych reakcji organicznych mogą częściej występować wtórne objawy fizjologiczne, takie jak bóle mięśni, bóle w klatce piersiowej, oraz częstsze doświadczanie reakcji typowo kojarzonych z nagłym stresem, kołatanie serca.

Te reakcje nasz mózg świadomie lub i nie, może interpretować jako odczucie zmęczenia, lub nawet wygenerować swoisty mechanizm obronny. Zmęczenie jako stwarzanie blokady przed narażeniem się na działania, które silnie negatywnie przetwarza jako objaw (stres = reakcje fizjologiczne), ale też jako konsekwencję (uniknięcie wyczerpania/zmęczenia poprzez pojawienie się zmęczenia).

Czynniki środowiskowe i osobowościowe

• Nadmierna długotrwała ekspozycja na stres – w kontekście obszaru zawodowego będziemy mówić o nadmiernym zaangażowaniu w pracę (pracoholizm?) oraz zjawisku wypalenia zawodowego.
• Przewlekły wysiłek intelektualny – działanie pod presją czasu w obszarze wykonywania czynności wymagających skupienia i efektów pracy.
• Własna historia i doświadczanie traumy w obszarze samooceny – warunkowanie samooceny, naruszenie samooceny, nadmierny krytycyzm rodziców i otoczenia, duże wymagania.
• Czynniki osobowościowe – skłonność do ulegania presji zewnętrznej (podatność na autorytet, nadmierna uległość), lub wewnętrznej (skłonność do stawiania sobie poprzeczki zbyt wysoko). Niska samoocena, warunkowanie samooceny w zależności od sukcesów w danym obszarze działań wymagających sporych nakładów pracy. Motywowanie swojego działania poprzez nadmierne skupienie na sukcesie rozumianym jako dorównywanie („wyścig szczurów”). Lub nadmierne skupianie się nad byciu lepszym od innych, nadmierny autokrytycyzm.
• Permanentny pośpiech, oraz ograniczone umiejętności w obliczu relaksu i odpoczynku. Brak higieny w obszarze zarządzania czasem i zasobami własnymi.
• Rodzaj pracy – praca z ludźmi, konieczność podejmowania szybkich decyzji, presja czasu, zarządzanie ludźmi, pełnienie funkcji kierowniczych.
• Ograniczone wsparcie społeczne, lub nadmierna izolacja społeczna. Deficyty w obszarze umiejętności społecznych, ograniczone relacje społeczne.
• Konflikty interpersonalne lub problemy rodzinne.
• Trudne lub traumatyczne wydarzenia, jako czynnik spustowy (prowadzący do nagłego przeciążenia stresem).

Objawy neurastenii

Podstawowe objawy, jako kryteria diagnostyczne wg. ICD-10:

• uporczywe skargi na zwiększone zmęczenie po wysiłku umysłowym;
• uporczywe skargi na osłabienie fizyczne i uczucie wyczerpania po minimalnym wysiłku fizycznym;
• bóle mięśniowe;
• zawroty głowy;
• bóle napięciowe głowy;
• zaburzenia snu;
• niezdolność odprężania się;
• drażliwość (szybsze reagowanie złością, lękiem);
• niestrawność.

Dodatkowo:

• obniżony nastrój, a nawet depresja;
• nasilony lęk;
• martwienie się o zdrowie, które może prowadzić do hipochondrii;
• zaburzona pierwsza i środkowa faza snu;
• nadmierna senność;
• zaburzenia funkcji seksualnych – u mężczyzn zaburzenia erekcji, u kobiet również zaburzenia popędu.

Leczenie neurastenii

W procesie leczenia bardzo istotnym czynnikiem jest właściwa diagnoza problemu, która wymagać będzie wnikliwości oraz skupieniu się na historii życia i funkcjonowania chorego na linii życia.

Z uwagi na fakt iż przyczyny są silnie korespondują z czynnikami środowiskowymi i osobowościowymi chorego podstawową formą leczenia neurastenii jest psychoterapia. Dodatkowo w zależności od nasilenia objawów stosuje się adekwatną do potrzeb farmakoterapię celowaną na leczenie depresji, lub/i nasilonego lęku.

Warto wiedzieć, że objawy, które mogą przypominać neurastenię – bez jednoznacznej diagnozy określamy – jako zespół neurasteniczny (zespół przewlekłego zmęczenia). Ważne aby wykluczyć inne czynniki chorobowe (fizjologiczne), oraz sprawdzić, czy ten stan nie jest zapowiedzią rozwijającego się stanu psychotycznego!!! (charakterystycznego dla schizofrenii). A to z pewnością pomoże rozstrzygnąć praca z psychoterapeutą. Specjalista powinien podjąć również wskazania co do procesu leczenia związanego z wykluczeniem innych przyczyn tego stanu (skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty).

Kacper Fic

Specjalizuje się w terapii zaburzeń lękowych i zaburzeń nastroju, z uwzględnieniem ich w przebiegu zaburzeń osobowości. Pomaga w rozwiązywaniu problemów związanych ze stresem w pracy i wypaleniem zawodowym. Pracuje też z osobami mającymi trudność z budowaniem i utrzymaniem bliskich relacji. Czytaj więcej…

Umów online spotkanie z tym terapeutą