Zaburzenia dysocjacyjne - czym są, rodzaje i leczenie

Zaburzenia dysocjacyjne – czym są, rodzaje i leczenie

Co to są zaburzenia dysocjacyjne i kiedy ich doświadczamy? Czy są niebezpieczne dla zdrowia psychicznego? Jak je rozpoznać? Odpowiedzi na te pytania, znajdziesz w dalszej części artykułu.

Czym są zaburzenia dysocjacyjne?

Zaburzenia dysocjacyjne należą do jednych z najostrzejszych mechanizmów obronnych w nerwicy. Człowiek popada w nie, gdy nie radzi sobie z traumatycznymi doświadczeniami, urazami lub bolesną przeszłością.

Pojęcie zaburzenia dysocjacyjne dosyć często używa się zamiennie z pojęciem zaburzenia konwersyjne. Termin konwersja zakłada, że nieprzyjemne uczucie spowodowane problemem lub konfliktem, którego osoba nie może rozwiązać, przekształca się w objaw. Owe objawy nie mają wyjaśnienia w postaci jakichkolwiek organicznych zmian w ciele, a badania lekarskie i dodatkowe badania nie potwierdzają żadnej znanej choroby somatycznej czy neurologicznej.

Zaburzenia dysocjacyjne – rys historyczny

Dawniej, w początkach XVIII wieku, zaburzenia dysocjacyjne określano mianem „histeryczne”. Pojęcie „histerii” wywodzi się ze starożytnej medycyny greckiej, która uważała, że przyczyną zaburzeń czynnościowych jest wędrowanie narządów rodnych, co w późniejszym czasie przyjęło formę „wędrującej macicy”. Jej przemieszczanie się w różne okolice ciała miały powodować różnorakie objawy. Dlatego też uważano, że jest to choroba kobiet. Jednak na początku XVIII wieku zauważono analogiczne objawy u mężczyzn. Pojawił się pogląd, że „to, co nazywa się histerią u kobiet, u mężczyzn określa się jako hipochondrię” (Aleksandrowicz, str. 85).

Zygmunt Freud uważał, że przyczyną powstawania zaburzeń dysocjacyjnych jest między innymi konflikt powstały w edypalnej fazie rozwoju dziecka, a więc jest to związane z seksualnością wczesnodziecięcą. Uważał, że powstanie seksualnego zainteresowania rodzicem przeciwnej płci jest źródłem konfliktu pomiędzy popędem seksualnym a zakazem jego realizacji (zakaz kazirodztwa). W wyniku tego procesu dążenie zostaje wyparte, a energia z nim związana zostaje wyładowana w objawie.

Objawy zaburzeń dysocjacyjnych

Obraz kliniczny jest bardzo różnorodny i zmienny. Zaburzenia dysocjacyjne obfitują w liczne objawy, które niejako imitują różne choroby somatyczne i/lub neurologiczne. Objawy są ekspresyjne, intensywne i nierzadko dramatyczne w swoim wyrazie, co zwraca uwagę otoczenia.

Zaburzenia dysocjacyjne obejmują:

  • niedowłady i porażenia kończyn, dwustronne i połowiczne, przykurcze, zaburzenia chodu, niemożność stania i chodzenia;
  • drżenia głowy, języka, kończyn, tiki;
  • omdlenia, nadmierną senność, osłupienie lub pobudzenie psychoruchowe, ucieczki z niepamięcią.

Postawienie diagnozy o zaburzeniach dysocjacyjnych jest trudne, wymaga doświadczenia i współpracy lekarzy różnych specjalności. Powinno się wziąć pod uwagę okoliczności wystąpienia zaburzenia, wszystkie obecne objawy, charakter urazu psychicznego i przeżywanego konfliktu, aktualną sytuację pacjenta oraz cechy jego osobowości.

Rodzaje zaburzeń dysocjacyjnych

Zaburzenia dysocjacyjne są zaklasyfikowane w ICD-10 pod kodem F44. Rozróżniamy kilka rodzajów zaburzeń dysocjacyjnych.

Amnezja dysocjacyjna

Jest to niepamięć jakiegoś okresu lub epizodu, który ma charakter urazu. Z reguły powstaje w przypadku bardzo silnego strachu, np. związanego z wojną, katastrofą, dlatego często bywa elementem ostrej reakcji na stres.

Osoba z amnezją ma trudność w przypominaniu sobie wydarzeń z niedawnej, jak i odległej przeszłości. Amnezja jest związana z mechanizmem wyparcia i towarzyszy jej poczucie zagubienia oraz obniżenie nastroju. Zaburzenia są zazwyczaj krótkotrwałe i utrzymują się 1-2 dni.

Rozróżniamy:

  • amnezję „wsteczną”, która obejmuje wydarzenia poprzedzające uraz;
  • amnezję „następczą”, która obejmuje wydarzenia bezpośrednio po urazie;
  • amnezję „wysepkową” (selektywną), dotyczy niektórych elementów sytuacji urazowej, najczęściej tych najbardziej bolesnych.

Fuga dysocjacyjna

To podróż poza miejsce zamieszkania lub pracy, która w rzeczywistości nie jest uzasadniona niczym realnym. Celem takich podróży bywają miejsca, które dla tej osoby mają szczególne emocjonalne znaczenie.

Osobie w fudze towarzyszy całkowita amnezja,. Często występuje też utrata orientacji co do własnej tożsamości. Jednocześnie osoba prawidłowo ocenia aktualną sytuację i podejmuje normalne aktywności.

Fuga może trwać od kilku godzin do wielu miesięcy. Po przeminięciu ich okres jest zazwyczaj objęty całkowitą niepamięcią.

Osłupienie dysocjacyjne

To zahamowanie psychoruchowe, które obejmuje: brak reakcji na bodźce zewnętrzne, brak kontaktu werbalnego, brak/znaczne ograniczenie ruchów dowolnych oraz zawężenie świadomości i uwagi.

Osłupienie najczęściej występuje po wydarzeniu urazowym. Może być również elementem ostrej reakcji na stres. Zaburzenie pojawia się nagle i jest najczęściej krótkotrwałe.

Trans i opętanie

W tym zaburzeniu osoba niezależnie od woli traci poczucie tożsamości i orientacji w otoczeniu. Jej świadomość i uwaga są ograniczone, a w przeżywaniu pojawiają się odczucia „innego stanu świadomości” czy „owładnięcia przez nadprzyrodzone siły”.

Bardzo ważne jest rozróżnienie tego zaburzenia od stanów transowych, które są wywoływane świadomie i celowo w ramach wierzeń religijnych.

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu

Są to czynnościowe niedowłady lub porażenia kończyn, narządów mowy, itp. Najbardziej powszechne to trudności w poruszaniu kończynami, zaburzenia równowagi oraz trudności wydobycia głosu.

Osoba chora poprzez te zaburzenia wyraża nieakceptowane przez otoczenie emocje lub ucieka od sytuacji konfliktowych.

Drgawki dysocjacyjne

Napady drgawkowe często określa się jako „napady rzekome”, inaczej histeryczne. Były często opisywane w XIX wieku, obecnie spotyka się je bardzo rzadko. „Zaczynały się od bólów podbrzusza i duszności, po czym następowała utrata równowagi, upadek oraz zaburzenia świadomości i drgawki połączone z »łukiem histerycznym«” (Aleksandrowicz, s. 92).

Drgawki dysocjacyjne są bardzo podobne do ataku drgawkowego w padaczce. Ale różnią się tym, że na ogół osoba nie przygryza sobie języka, mimowolnie nie oddaje moczu oraz nie uszkadza sobie ciała podczas upadku.

Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

Zaburzenia te mają bardzo spektakularny charakter, ponieważ pojawiają się nagle i obejmują zaburzenia czucia bólu lub dotyku, zaburzenia widzenia, słyszenia, węchu, itp. Pojawiają się pod wpływem bardzo silnych przeżyć i najczęściej ustępują w spektakularnych okolicznościach interpretowanych jako „cuda”.

Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Opisane wcześniej formy zaburzeń często się ze sobą łączą i współwystępują u jednej osoby, stąd kategoria mieszane zaburzenia dysocjacyjne.

Inne zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Psychozy histeryczne

Zaburzenia, w których spotyka się halucynacje i urojenia oraz podniecenie ruchowe. Zaburzenia te nie utrudniają wszystkich obszarów funkcjonowania, co ma miejsce w schizofrenii.

Zespół Gansera

To zaburzenia myślenia, które sprawiają wrażenie niedorozwoju umysłowego. Jest to stan przejściowy i reaktywny. Najczęściej spotyka się je u oskarżonych i więźniów, którzy zakładają że zaburzenie psychiczne może złagodzić karę.

Osobowość mnoga

To zaburzenie, w którym przeżywanie i zachowanie chorego sprawia wrażenie, że funkcjonują w nim co najmniej dwie osobowości. Każda z nich żyje własnym życiem. Co jakiś czas któraś z nich przejmuje kontrolę nad zachowaniem drugiej. Wówczas okres aktywności przebiegającej pod kontrola drugiej osobowości, pokryty jest niepamięcią. Zaburzenia tego rodzaju są bardzo rzadkie. Dochodzi do niego w wyniku przeżycia dramatycznego wydarzenia we wczesnym dzieciństwie.

Stan pomroczny

To przejściowe zaburzenia konwersyjne, które pojawia się pod pływem silnych przeżyć, które wzbudzają emocje.

Jak leczyć zaburzenia dysocjacyjne?

Podstawową metodą leczenia jest psychoterapia. Podczas psychoterapii osoba z zaburzeniami dysocjacyjnymi ma szansę zrozumieć, a następnie zaakceptować założenie, że jego zaburzenia i objawy mają uwarunkowania psychogenne. Jednym z kroków jest usuwanie przyczyn wyzwalających i utrwalających zaburzenie. Przy wsparciu psychoterapeuty osoba chora może uzyskać poprawę samopoczucia oraz poprawę społecznego funkcjonowania.

Niekiedy szybszą poprawę uzyskuje się wtedy, gdy osoba chora objęta jest psychoterapią grupową. Ta forma terapii ułatwia ujawnianie i omawianie konfliktów wewnętrznych, emocji, sposobów reagowania i zachowania – poprzez proces społecznego uczenia się. Grupa sprzyja korekcji nieodpowiednich postaw i rozwija umiejętność rozwiązywania problemów.

Farmakoterapia jest jedną z metod leczenia. W wielu przypadkach właściwe jest łączenie psychoterapii i farmakoterapii. Dosyć często okazuje się, że skuteczne stosowanie systematycznej psychoterapii jest możliwe po zmniejszeniu znacznego nasilenia cierpienia związanego z zaburzeniem.

***

W artykule korzystałam z:

  • Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria, Warszawa 2011
  • Aleksandrowicz J.W.: Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości, Kraków 2002

Zajmujemy się leczeniem zaburzeń dysocjacyjnych. Zapytaj o szczegóły.

5/5
Logo Sensity.pl

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *