Depresja ciężka, łagodna i umiarkowana. Podobieństwa i różnice

W poniższym artykule, chciałbym przybliżyć Państwu czym charakteryzują się różne stopnie depresji – łagodna, umiarkowana i ciężka. Czy są ze sobą jakoś powiązane? Czy można określić ich podobieństwa i różnice? Odpowiedź na te pytania będzie zawarta w dalszej części tekstu. Zapraszam do dalszej lektury.

Depresja – definicja

Depresja to choroba psychiczna należąca do grupy zaburzeń nastroju – czyli zaburzeń afektywnych. Najprościej opisując depresję możemy mówić o długotrwałym – trwającym przynajmniej 2 tygodnie spadku nastroju, wraz ze spadkiem aktywności złożonych, spadkiem energii i szybszą męczliwością osoby chorującej.

Objawy depresji

Ważnym objawem występującym również niebezpiecznie często u osoby doświadczającej depresji mogą być myśli samobójcze. Ale też zaburzenia snu, spadek lub istotny przyrost masy ciała, osłabienie koncentracji, niska samoocena, poczucie winy. Spadki nastroju są doświadczane przez chorego kilkukrotnie w ciągu dnia. Zazwyczaj nie mają związku z wydarzeniami bieżącymi. Mogą dotyczyć świadomego (czasami mniej świadomego) powracania do wydarzeń z ubiegłych doświadczeń, lub nawet odległej przeszłości.

Chory może doświadczać huśtawki nastroju,. Można to rozumieć jako wyraźne, intensywne spadki nastroju i tymczasowe powroty do stanu wcześniejszej życiowej normy emocjonalnej. Zdarza się często, że osoba chora jest drażliwa emocjonalnie. Unika kontaktów z ludźmi, a te kontakty które stara się realizować stają się bardzo trudne i męczące.

Z perspektywy bliskich osoba chora staje się nieprzyjemna w obyciu, a nawet złośliwa i agresywna. Dzieje się tak, gdyż złość jakiej doświadcza człowiek zaburzony może być swoistą formą mechanizmu obronnego, realizowanego bezwiednie, bez poczucia kontroli. Depresja związana jest bardzo często z nasileniem lęku, niepokoju, którego to źródło choremu jest bardzo trudno identyfikować. A to dlatego, że ten lęk może pełnić rolę obronną. Chory jest bardzo często „zestresowany”. A to z kolei często skłania do stosowania różnych metod obniżania napięcia: alkohol, używki, działania ryzykowne, lub destrukcyjne/autodestrukcyjne, kompulsje i natręctwa.

Jak stopnie depresji rozróżniamy?

Z uwagi na fakt iż u każdego człowieka zaburzenie depresyjne może rozwijać się trochę inaczej, jeśli chodzi o tempo i subiektywne przyczyny występowania objawów, podjęto naukowe próby klasyfikacji i opisu nasilenia depresji, aby móc skutecznie diagnozować i leczyć tę podstępną chorobę.

Ważne natomiast jest, że brak diagnozy objawów depresyjnych na wstępnym etapie będzie prowadził do pogłębiania się, nasilenia depresji. Ilość nowych objawów będzie rosła, a piętno jakie będą one odciskać na chorym będzie coraz silniejsze. Z depresją jest jak z każdą potoczną chorobą organiczną – nie leczona w porę, skutkuje długofalowymi powikłaniami i konsekwencjami dla zdrowia psychicznego, fizycznego i społecznego pacjenta.

Zatem wyróżniamy trzy stopnie nasilenia depresji: depresja o łagodnym nasileniu, depresja o umiarkowanym nasileniu i depresja ciężka.

Podobieństwa i różnice w odniesieniu do kryteriów diagnostycznych i objawów depresji

Aby móc stwierdzić depresję należy zdiagnozować podstawowe objawy, które występują w każdym nasileniu depresji.

Kryteria diagnostyczne dla depresji łagodnej (kryteria/objawy podstawowe)

Kryterium czasowe: okres występowania objawów co najmniej 2 tygodnie:

• spadek nastroju – „depresyjny nastrój”;
• utrata zainteresowań i aktywności, trudność w doświadczaniu przyjemności – w obszarach, które do tej pory były źródłem pozytywnych doświadczeń;
• zwiększona męczliwość i spadek energii.

Opis funkcjonowania chorego: pacjent jest w stanie wykonywać swoje obowiązki domowe i pracę, ale szybciej się męczy, odczuwa spadek motywacji do działania. Mogą, (ale nie muszą!) występować dolegliwości somatyczne: bóle brzucha, głowy, mdłości etc.

Kryteria diagnostyczne dla depresji umiarkowanej

Aby móc zdiagnozować występowanie depresji o umiarkowanym nasileniu muszą występować co najmniej dwa spośród trzech objawów opisanych w kryteriach dotyczących diagnozy depresji łagodnej, oraz 3 lub 4 dodatkowe objawy:

• spadek poczucia własnej wartości – negatywny obraz siebie;
• poczucie winy – obwinianie siebie za dowolne zaniechania życiowe, nadmierny krytycyzm wobec siebie;
• myśli samobójcze – brak poczucia sensu, który może przechodzić w myślenie: „lepiej jakby mnie nie było”, poprzez konkretne wyobrażanie sobie sposobów na skrócenie życia, aż po wyobrażanie i planowanie samobójstwa;
• zaburzenia pamięci i uwagi;
• nasilony lęk ogólny, lęk o przyszłość, pojawiające się myśli natrętne i zachowania kompulsywne, spowolnienia, lub nadaktywność psychoruchowa;
• zaburzenia snu – trudność w zaśnięciu, budzenie się w środku nocy i trudność z ponownym zaśnięciem, budzenie się nad ranem, uczucie zmęczenia po nocy;
• zaburzenia odżywiania – wzrost lub spadek łaknienia, a co za tym idzie wzrost lub spadek masy ciała.

Opis funkcjonowania chorego: tutaj mogą pojawiać się znaczne trudności z realizacją normalnych do tej pory obowiązków oraz aktywności domowych i zawodowych. Spóźnianie się do pracy częściej niż zwykle, odraczanie zadań, częstsza absencja w pracy, większy „bałagan” w domu. Zapominanie o zaplanowanych sprawach, niechęć do planowania, etc.

Kryteria diagnostyczne dla depresji ciężkiej

Aby móc zdiagnozować występowanie depresji o ciężkim przebiegu muszą być spełnione wszystkie 3 kryteria/objawy podstawowe, a ponadto przynajmniej 4 dodatkowe objawy opisane powyżej.

Opis funkcjonowania chorego: w tym stanie najczęściej chory nie jest w stanie realizować prawie żadnych zadań domowych i zawodowych, poza drobnymi, prostymi czynnościami. Pacjent doświadcza silnego cierpienia oraz szerokiego wachlarza zaburzeń somatycznych i zaburzeń snu. Często zaniedbuje siebie i nie ma siły aby wstać z łóżka i zadbać o podstawową higienę. Ma tendencje do nadmiaru snu w dzień, a w nocy może nie móc zasnąć. Występują objawy z kryteriów diagnostycznych epizodu umiarkowanego, jednakże ich nasilenie jest znacznie większe (częściej, dłużej, intensywniej przeżywa objawy opisane w kryterium dla umiarkowanej depresji). W tym stanie pacjent znacznie częściej ma myśli samobójcze przechodzące w tendencje. Tendencja oznacza, że pacjent zaczyna skłaniać się ku budowania planu próby samobójczej oraz przygotowania do jego realizacji.

Leczenie różnych stopni depresji

Jeśli rozpoznajemy u siebie jakiekolwiek podejrzenie, że ostatnio czujemy się jakoś nieswojo, mamy dłużej gorszy nastrój, spada jakość snu, lub dotychczasowe aktywności przestają robić na nas pozytywne wrażenie, nie umiemy się cieszyć – to sygnał, że czas zgłosić się po pomoc. Nie bagatelizujmy objawów, które mylnie możemy oceniać jako niegodne uwagi.

Pierwszym krokiem może być rozmowa z zaufanym lekarzem, może być to lekarz pierwszego kontaktu. Dobrze jest też podjąć konsultację od razu u lekarza psychiatry lub udać się do psychoterapeuty, który specjalizuje się w leczeniu depresji. Zarówno jeden i drugi specjalista dysponuje narzędziami i kompetencjami diagnostycznymi, które pozwolą nam się dowiedzieć czego doświadczamy (czy to depresja?). W razie potrzeby i konieczności lekarz, lub psychoterapeuta zalecą konsultację u drugiego specjalisty.

Jak wygląda leczenie depresji?

W leczeniu depresji najskuteczniejszą formą terapii jest leczenie łączone: farmakoterapia i psychoterapia. W literaturze i w badaniach można znaleźć różne podejścia terapeutyczne w tematyce depresji. Zarówno odwołując się do nurtu jak i do prób odpowiedzi na pytanie, która forma leczenia powinna być terapią pierwszego rzutu.

Gdyby bezpiecznie móc zachować ramy diagnostyczne w praktyce i z dużą pewnością oszacować zgodność diagnozy z faktycznym stanem pacjenta można by przyjąć założenie, że w depresji o łagodnym nasileniu pomoże farmakoterapia lub psychoterapia. W depresji o umiarkowanym nasileniu farmakoterapia i psychoterapia. A w depresji ciężkiej farmakoterapia, psychoterapia i wskazane lub konieczne będzie leczenie szpitalne (szpital psychiatryczny, oddział leczenia nerwic).

Psychoterapia i farmakoterapia – o czym warto wiedzieć?

Światowa Organizacja Zdrowia w swoich opracowaniach wspomina, że w depresji o nasileniu łagodnym do umiarkowanego terapią pierwszego rzutu może być psychoterapia. Praktyka pokazuje jednak, że terapia depresji może przebiegać wyraźnie inaczej u różnych pacjentów pomimo występowania podobnego nasilenia objawów. Jedni będą źle reagować na leczenie farmakologiczne i będą od niego stronić. Bardzo wiele zależy też od kontekstu: jaka jest obecna sytuacja życiowa chorego, jakie i czy w ogóle ma wsparcie wśród rodziny i bliskich, jakie ma zasoby poznawcze (stopień samoświadomości), jaka jest kombinacja i nasilenie poszczególnych objawów od momentu podjęcia leczenia.

Fakty są takie, że w bardzo wielu przypadkach trudno obejść się bez włączenia leczenia farmakologicznego. Przede wszystkim z uwagi na bezpieczeństwo i kondycję chorego. W pierwszej kolejności zarówno pacjent, jak i lekarz oraz psychoterapeuta muszą czuć się bezpieczni. Pacjent musi doświadczyć ulgi i spadku napięcia, jakie leki mogą przynosić. Pełnią też funkcję uspokajającą i regulującą nadmierne pobudzenie lub spadek „napędu”.

Faktem też jest to, że doświadczenie depresji bardzo często wiąże się z trudnościami w radzeniu sobie z okolicznościami życiowymi jakie wywołuje u nas stres. Aby nauczyć się lepiej radzić sobie z tym stresem, zrozumieć źródło i często dokonać przewartościowania własnych nieadaptacyjnych strategii i przekonań, niezbędna będzie psychoterapia. Leki pomagają poczuć się lepiej i bezpieczniej, ale nie zmieniają naszego życia. Psychoterapia za to pomoże zmienić „coś” w naszym życiu na bardzo długo lub na zawsze.

Kacper Fic

Specjalizuje się w terapii zaburzeń lękowych i zaburzeń nastroju, z uwzględnieniem ich w przebiegu zaburzeń osobowości. Pomaga w rozwiązywaniu problemów związanych ze stresem w pracy i wypaleniem zawodowym. Pracuje też z osobami mającymi trudność z budowaniem i utrzymaniem bliskich relacji. Czytaj więcej…

Umów online spotkanie z tym terapeutą