Czym charakteryzuje się osobowość unikająca (lękowa)?

Kiedy możemy mówić o zaburzeniu osobowości?

Aby mówić o zaburzeniu osobowości, dana osoba musi ujawniać charakterystyczny schemat zachowania w długim czasie, na przestrzeni lat. Musi on być sztywny, niezależny od sytuacji, uniemożliwiający adekwatne oraz elastyczne zachowanie.

W artykułach na blogu Sensity.pl możesz przeczytać o zaburzeniach osobowości takich jak:

• Osobowość narcystyczna,
• Osobowość bierno- agresywna,
• Osobowość borderline,
• Osobowość zależna.

Czym charakteryzuje się zaburzenie osobowości unikającej?

Osoby z zaburzeniem osobowości unikającej charakteryzują się:

• obniżoną samooceną,
• poczuciem niedostosowania,
• poczucie bycia gorszym oraz mniej atrakcyjnym od innych.

Podstawowym konfliktem jest potrzeba bycia blisko ludzi przy jednoczesnej obawie przed krytyką, dezaprobatą oraz odrzuceniem z ich strony. Lęk przed odrzuceniem jest tak silny, że każda forma krytyki, a nawet drobnego żartu, jest przez nich odbierana bardzo personalnie. W związku z tym pacjenci unikają kontaktów społecznych, co powoduje u nich ogromnie cierpienie.

I to właśnie „unikanie” relacji międzyludzkich jest największym problemem osób borykających się z tym zaburzeniem. Unikanie polega na stosowaniu strategii ucieczkowych. W sytuacjach dla nich niekomfortowych łatwiej jest im zerwać kontakt z daną osobą, niż skonfrontować się z nią. Zachowanie to wynika właśnie z dużej wrażliwości na krytykę. Osoby te mają problem z wyciąganiem wniosków płynących z informacji zwrotnej, często konstruktywne uwagi odbierają jako atak.

Poczucie bezpieczeństwa polegającego na przewidywalności oraz stałości jest dla nich tak ważne, że nie potrafią wychodzić z inicjatywą, nie podejmują wyzwań, unikają wszelakich zachowań ryzykownych. Ponieważ nie mają zaufania do samych siebie nie potrafią podejmować decyzji, nie chcąc brać za nic odpowiedzialności.

Jak zachowuje się przykładowa osoba o osobowości unikającej?

Pacjent ma 28 lat, nigdy nie miał dziewczyny. Mimo, że bardzo tego pragnie, nawet nie wychodzi z inicjatywą, gdyż wydaje mu się, że nikt go nie zechce. Pacjent opowiada, że unika pojawiania się na imprezach, ponieważ czuje się tam zażenowany. Boi się odezwać, gdyż jest przekonany, że zostanie wyśmiany. Nie ma bliskich przyjaciół, ponieważ sądzi, że ludzie i tak by go nie polubili. Pojawił się na terapii z powodu doskwierającej mu samotności.

Według Kryteriów Diagnostycznych DSM IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, aby zaliczyć osobowość do typu osobowości unikającej, konieczne jest spełnienie czterech lub więcej kryteriów:

• unikanie działalności zawodowej, która wymaga znaczących kontaktów interpersonalnych, spowodowane obawami przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem,
• niechęć do wiązania się z innymi ludźmi, z wyjątkiem niektórych lubianych osób,
• powściągliwość w związkach intymnych spowodowana obawą przed zawstydzeniem lub wykpieniem przez innych,
• zaabsorbowanie krytyką lub odrzuceniem w sytuacjach społecznych,
• powstrzymywanie się przed wchodzeniem w nowe relacje interpersonalne z powodu poczucia niedopasowania,
• postrzeganie siebie jako społecznie niekompetentnego, niepociągającego lub gorszego od innych,
• niezwykła niechęć do podejmowania osobistego ryzyka lub do angażowania się w jakiekolwiek nowe działania, ponieważ mogą one okazać się kłopotliwe.

Jakie są przyczyny powstawania tego zaburzenia?

Wskazuje się na wiele elementów, które mogą leżeć u podstaw ukształtowania się osobowości unikającej. Uważa się jednak, że niepewność w kontaktach z rodzicami jest kluczowa dla jej rozwoju. Przede wszystkim chodzi o brak wiary w możliwości dziecka, zwracanie uwagi na błędy, porażki, nie dając możliwości poprawy, czy nauki.

Rodzic pokazuje dziecku jak mało potrafi, przez co obniża jego samoocenę. Wyręcza go, podejmuje za niego decyzje, co skutkuje pojawieniem się u dziecka myśli związanych z niekompetencją i porażką. Dodatkowo potrzeba bliskości oraz uznania (kluczowa dla dziecka) nie jest zaspokojona. W konsekwencji tego taka osoba zaczyna unikać kontaktu w ogóle, w obawie przed popełnieniem błędu i odrzuceniem. Istotną przyczyną jest też genetyczna podatności na odczuwanie lęku.

Psychoterapia

Leczenie ma głównie charakter psychoterapii. Jego celem jest przede wszystkim zmiana – poprawa własnego obrazu siebie. Istotnym elementem jest nauczenie pacjenta, aby potrafił dostrzegać w komunikatach informacje, a nie krytykę. Psychoterapia prowadzi do przerywania powstawania lęku, dzięki czemu taka osoba może zacząć się rozwijać pod względem interpersonalnym.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą