Anoreksja – przyczyny, objawy i leczenie

Anoreksja jest jednym z rodzajów zaburzeń odżywiania, który najbardziej zagraża życiu. To groźna choroba, która jeśli nie jest właściwie leczona prowadzi do wyniszczania organizmu osoby chorej – zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym, a w najgorszym scenariuszu do śmierci.

Anoreksja to poważny problem, z którym najczęściej zmagają się młode dziewczyny, nieco rzadziej mężczyźni czy osoby dorosłe. Niestety, powszechny dostęp do Internetu, gdzie często młodzi ludzie są wystawieni na ocenę swojego wyglądu sprzyja występowaniu zaburzeń odżywiania.

Nasi pacjenci zgłaszają się m.in. z takimi słowami:

• Miałam poczucie, że nie jestem wystarczająco chuda.
• Doszło do tego, że bałam się jeść posiłki przygotowane przez moją rodzinę. Szukałam przepisów tylko o niskiej kaloryczności.
• Zaczęłam bać się jedzenia. Stało się moim wrogiem
• Codziennie się ważyłam. Kiedy waga pokazywała więcej – nic nie jadłam przez cały dzień. Kiedy waga wskazywała niższą wartość – też nic nie jadłam.

Czym jest anoreksja? Jakie są najczęstsze przyczyny i objawy? Jakie leczenie podjąć w przypadku zaburzeń odżywiania? Na te najczęściej nurtujące pytania, postaram się odpowiedzieć w dalszej części tekstu.

Anoreksja – co to jest?

Anoreksja jest określana inaczej jako jadłowstręt psychiczny. Jest jednym z najtrudniejszych rodzajów zaburzeń odżywiania. To fanatyczne dążenie do szczupłej sylwetki. Dążenie to wynika z przytłaczającego lęku przed otyłością.

Osoby cierpiące na anoreksję celowo ograniczają spożywanie pokarmów oraz zmniejszają kaloryczność posiłków, a to w swych skutkach przekłada się na spadek masy ciała i nadmierne wychudzenie. Osoby te wielokrotnie żywią głębokie przekonanie, że są całkowicie bezsilne, nieskuteczne i bezwartościowe – zaabsorbowanie jedzeniem i masą ciała jest późniejszym przejawem tych przekonań.

Jadłowstręt psychiczny to przejaw somatyzacji

Somatyzacja to sytuacja, w której dany człowiek za pomocą ciała i funkcji fizjologicznych sygnalizuje i wyraża te problemy, które mają podłoże psychologiczne. Tendencje do somatyzacji pojawiają się, gdy ktoś nie jest świadomy swoich problemów psychicznych, moralnych, duchowych, religijnych czy społecznych i gdy nie chce lub nie potrafi ich przezwyciężyć. Sygnalizowanie i odreagowanie problemów psychicznych za pomocą języka ciała dokonuje się m. in. poprzez zaburzenia odżywiania.

Przyczyny anoreksji

Na jadłowstręt psychiczny cierpią przede wszystkim nastoletnie dziewczyny i młode kobiety. Mężczyźni stanowią od 5% do 10% pacjentów, a przebieg ich choroby jest uderzająco podobny do postaci, jaką przyjmuje to zaburzenie u kobiet.

Relacje rodzinne

Anoreksja występuje najczęściej u osób, które wychowały się w rodzinach dysfunkcyjnych lub nadopiekuńczych. Osoby, które doświadczyły traum w dzieciństwie oraz niewłaściwego modelu wychowania – braku miłości, akceptacji, braku zadowolenia ze strony rodziców/opiekunów, miały zaniżone poczucie wartości – są bardziej narażone na rozwój zaburzeń odżywiania. Ale też na anoreksję są bardziej narażone osoby, które w domu rodzinnym doświadczyły – nadmiernej kontroli ze strony rodziców, wzbudzania poczucia winy w dziecku, bycia niewystarczająco dobrym.

W 40% przypadków anoreksja pojawia się w kontekście silnej rywalizacji w ramach więzi rodzinnych lub w odniesieniu do innych osób mających ważne znaczenie emocjonalne dla osoby chorej. Zaburzenie to często dotyka tzw. „grzeczne dziewczynki”, które przez całe życie starały się spełniać oczekiwania rodziców.

Komentarze od rodziny na temat sylwetki mogą być także czynnikiem wyzwalającym zaburzenia odżywiania.

Relacje rówieśnicze

Tak, jak wcześniej wspomniałam, z anoreksją najczęściej zmagają się osoby młode będące w wieku szkolnym. Szkoła to miejsce, w którym dzieci wystawione są na silną ocenę ze strony rówieśników – często tej ocenie jest poddawany wygląd, ubiór, itp.

Niestety, często zdarza się, że ta ocena przybiera negatywny wydźwięk – nastolatek jest wyśmiewany z uwagi na swój wygląd zewnętrzny. Młoda osoba, która w szkole spotyka się z krytyką, zaczyna zapadać się w sobie. U nastolatka pojawia się niska samoocena, zaczyna wycofywać się z życia towarzyskiego, zaczyna porównywać się z innymi rówieśnikami. Ta surowa ocena siebie samego sprawia, że młody człowiek zaczyna krytykować swój wygląd, poszukiwać informacji w Internecie, które pomogą mu to zmienić, siebie zmienić – niestety, często młodzi ludzie trafiają na niezdrowe metody – a to już cienka linka do rozwijania się macek anoreksji.

Wpływ mediów społecznościowych

Niestety, ogromny wpływ na to jak postrzegamy swoje ciała mają też media społecznościowe. Wszechobecny dostęp do przeróżnych aplikacji (Instagram, TikTok, YouTube itp), które promują wśród młodych osób (ale i nie tylko) zniekształcony kult ciała. Zachwyt nad bardzo szczupłymi sylwetkami, stosowanie diet czy ćwiczeń, które w tydzień pozwolą na uzyskanie wymarzonej sylwetki – to oczywiście niezdrowy mit – jednak stanowi idealną przynętę dla młodych użytkowników.

Internet to „doskonałe” miejsce, w którym rodzą się kompleksy. Młodzi ludzie zasypywani są informacjami na temat „idealnych sylwetek”, promowane są szkodliwe metody odchudzania, czyli tzw. odchudzanie na skróty (tabletki odchudzające, bezwartościowe diety, substancje psychoaktywne itp.).

W dzisiejszych czasach, chyba każdy z nas, większość swojego czasu spędza w świecie wirtualnym – to tutaj zamieszczamy swoje zdjęcia, to tutaj zbieramy komentarze na temat tego jak wyglądamy, to tutaj szerzy się często przykra krytyka na temat naszego wyglądu. Pojawiają się komentarze obrażające, porównujące, sugerujące, że powinniśmy coś zmienić. Tak pojawią się kompleksy na temat ciała, wyglądu. W takich właśnie sytuacjach rozwija się często przekonanie wśród młodych osób, że z ich wyglądem jest coś nie tak. Młode osoby, ale nie tylko, mogą wykształcić w sobie niewłaściwy obraz własnego ciała, czy kwestii żywieniowych. To są pierwsze niewłaściwe kroki, które zmierzają do powstania zaburzeń odżywiania.

Depresja

Osoby zmagające się z depresją, często odczuwają brak łaknienia, brak siły by myśleć o przygotowaniu dla siebie posiłku. W efekcie, tracą one na wadze, są wycieńczone, wpadają w pułapkę zaburzeń odżywania. W takiej sytuacji leczenie wymaga podjęcia równoległej interwencji na wielu płaszczyznach.

Objawy anoreksji

Osoby chorujące na anoreksję popadają w obsesję na temat wyglądu własnego ciała, a w szczególności wagi ciała, jego proporcji, kształtu. Rozpoczynają obsesyjne dążenie do utraty masy ciała i utrzymania szczupłej sylwetki. Pierwszym objawem anoreksji, który powinien od razu nas zaalarmować jest niechęć do jedzenia oraz zbyt niska masa ciała.

Rozpoznanie anoreksji

Ponadto, do najczęstszych objawów anoreksji możemy zaliczyć:

• ograniczenia w diecie – ograniczanie ilości spożywanych pokarmów, obsesyjne pilnowanie kaloryczności produktów, często unikanie jedzenia, stosowanie głodówek opartych jedynie na piciu wody;
• unikanie wspólnych posiłków – dążenie do samodzielnego spożywania posiłków, by nikt nie mógł tego skontrolować; pojawia się wstyd dotyczący spożywania posiłków w obecności innych osób;
• oszukiwanie na temat ilości spożywanych posiłków, często ukrywanie/wyrzucanie jedzenia;
• wyczerpujące ćwiczenia fizyczne – nastawione na dużą intensywność, aby jak najwięcej spalić kalorii, przy takim obciążeniu fizyczny organizm nie ma czasu by prawidłowo się zregenerować;
• prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających i tłumiących łaknienie, stosowanie środków moczopędnych oraz odchudzających;
• obsesyjne kontrolowanie wyglądu własnego ciała – częste przeglądanie się w lustrze, ważenie się i lub dokonywanie pomiarów ciała;
• odczuwanie silnego poczucia winy jeśli zje się coś bardziej kalorycznego;
• pojawia się zaburzony obraz postrzegania ciała – obawa przed otyłością, negatywne nastawienie wobec siebie samego kiedy waga się nie zmniejsza;
• występują zaburzenia hormonalne, u kobiet z zaburzeniami odżywiania nie występują miesiączki, a u mężczyzn – zanik popędu;
• poszarzała cera, wypadanie włosów;
• niska samoocena;
• wycofanie z życia rodzinnego, towarzyskiego;
• osoba chorująca na anoreksję ma zaburzony oraz siebie, nigdy nie jest zadowolona ze swojej sylwetki, zawsze znajdzie taki element ciała, który można byłoby odchodzić;
• błędne koło w którym tkwi osoba chora – nie potrafi racjonalnie spojrzeć na sytuację w jakiej się znajduje i dostrzec zagrożeń, które już wystąpiły i które mogą się jeszcze pojawić.

Konsekwencje zaburzeń odżywiania – skutki anoreksji

W początkowej fazie anoreksja daje chorującemu poczucie euforii. Ale na skutek głodowania chora osoba stopniowo doświadczają rozdrażnienia, a później apatii. Stan ten przechodzi w depresję. Pojawiają się myśli samobójcze oraz próby ich realizacji.

Długotrwały rozwój anoreksji prowadzi do wyniszczania organizmu. Restrykcje żywieniowe powodują, że osoba chorująca na anoreksję nie dostarcza organizmowi potrzebnych składników odżywczych, a to może zwiększać ryzyko chorób.

Życie z anoreksją, to życie w ciągłym strachu – przed wzrostem wagi, przepełnione poczuciem winy, wstydu czy wyrzutów sumienia.

Nieleczona anoreksja – skutki

• wyniszczenie organizmu,
• zaburzenia układu krążenia i serca,
• zaburzenia układu pokarmowego,
• zaburzenia ze strony układu rozrodczego,
• zmiany dermatologiczne,
• zmiany w układzie kostnym,
• problemy neurologiczne,
• silna depresja,
• myśli i próby samobójcze;
• w skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci w skutek zagłodzenia.

Leczenie anoreksji – gdzie szukać pomocy?

Leczenie anoreksji wymaga zaangażowania, to proces długotrwały, ale możliwy do zrealizowania. Proces leczenia polega na wdrożeniu psychoterapii i zmiany nawyków żywieniowych.

Większość pacjentek i pacjentów anorektycznych jest ofiarą systemu rodzinnego. Dlatego też najskuteczniejszym rozwiązaniem jest terapia rodzinna i indywidualna (najlepiej obie równolegle). Bardzo ważnym etapem leczenia zaburzeń odżywiania podczas terapii jest psychoedukacja osoby chorej i jej rodziny – zrozumienie mechanizmów choroby, poznanie sposób radzenia sobie z tym rodzajem zaburzenia, monitorowanie prawidłowej masy ciała.

Najczęściej w psychoterapii leczenia anoreksji stosuje się metodę poznawczo-behawioralną. W trakcie pracy terapeutycznej, osoba chora na anoreksję jest w stanie zrozumieć przyczyny swojego stanu oraz jak choroba wpływa na zdrowie. Dodatkowo osoba z anoreksją poznaje swoje emocje, przestaje je tłumić, stara się zrozumieć swoje emocje. Podczas terapii osoba uczy się i nabiera gotowości do zmian, by poprawić komfort swojego życia, by zadbać o siebie.

*Tekst został opublikowany wcześniej (w 2012 r.). Teraz został zaktualizowany.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą