Dlaczego perfekcjonizm może doprowadzić do wypalenia zawodowego?

Dlaczego perfekcjonizm może doprowadzić do wypalenia zawodowego?

Czy to prawda, że perfekcjoniści szybciej doświadczają wypalenia zawodowego? Jak perfekcjonizm wpływa na naszą pracę? To bardzo istotne pytania, które zamierzam omówić w dalszej części artykułu.

Na czym polega perfekcjonizm?

Perfekcjonizm to dążenie do realizacji wysokich standardów działania, połączone z brakiem akceptacji błędów i niewielkich nawet niedociągnięć. Jako że stawiana sobie „poprzeczka” wisi bardzo wysoko, łatwo o drobny choćby błąd. A to w oczach perfekcjonisty może podważać wartość całego procesu – i tak nakręca się spirala.

Rodzaje perfekcjonizmu

W uproszczeniu mówi się o dwóch rodzajach perfekcjonizmu: zdrowym – mobilizującym i efektywnym oraz niezdrowym – wyniszczającym i ograniczającym. Można usłyszeć o wielu korzyściach płynących z perfekcjonizmu zdrowego: wysoki poziom motywacji i obowiązkowości, dbałość o terminy i jakość podejmowanych zadań, przenikliwość i dokładność. Przecież takie cechy przyczyniają się do sukcesu życiowego, w szczególności w obszarze zawodowym.

Uważam jednak, że samo zjawisko niesie w sobie duże ryzyko i powinno być świadomie „oswajanie” zarówno przez perfekcjonistę, jak i jego otoczenie. Mechanizm perfekcjonizmu zawiera w sobie bowiem pułapkę, często prowadzącą do niepożądanych a nawet groźnych konsekwencji. Ktoś, kto wiele czasu i energii poświęca na doskonalenie swojego funkcjonowania, może ulec presji, wywołanej przez zderzenie z naturalną i nieuniknioną niedoskonałością świata i życia. Nawyk unikania błędów doprowadzi wtedy do eskalacji napięcia i stresu oraz zwiększonej obawy przed krytyką ze strony innych (pobudzanej przez pogarszającą się samoocenę).

Skąd się bierze perfekcjonizm zawodowy?

Perfekcjonista w pracy prezentuje swoje przekonania życiowe. Praca jest po prostu obszarem silnego wzmocnienia opisanego wyżej nastawienia. Realia zawodowe gratyfikują dziś wysokie zaangażowanie w pracę oraz jak największą dokładność w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów. Osoba wyjątkowo skoncentrowana na tym będzie wyróżniać się zawodowo, gromadząc niestandardowe sukcesy i uznanie przełożonych.

Warto jednak zadać sobie pytanie, dlaczego tak wyśrubowane standardy zawodowe powstały, dlaczego praca stała się tak ważnym elementem życia, podporządkowującym wiele innych obszarów aktywności – w tym najczęściej relacje i wypoczynek?

Zazwyczaj podwaliny perfekcjonizmu kształtują się w dzieciństwie. Wtedy właśnie, w obliczu bezpośredniej lub biernej krytyki (np. „Inne dzieci poradziły sobie lepiej”, „Twój kuzyn jest taki grzeczny”) nabieramy przekonania o własnej niedoskonałości, ubytkach charakteru, których korekta zapewni nam miłość i szacunek bliskich. I rzeczywiście, im lepsze wyniki w nauce, im doskonalsze nasze zachowanie, tym więcej pozytywnych komunikatów – a jednak nigdy nie zbiera się ich na tyle, aby zapełnić powstały wcześniej deficyt akceptacji.

W dorosłym życiu praca stanowi tak ważny element naszej samooceny, że w analogiczny sposób wzmacnia utajone przekonania i nawyki poznawcze. Współczesna kultura zawodowa wspiera i nakręca przekonanie, że osiągnięcie doskonałości jest możliwe a nawet konieczne. Obiecując nieskończoną satysfakcję, uniemożliwia osiągnięcie tej naturalnej, dostępnej choćby przez relaks.

Jakie są objawy perfekcjonizmu w pracy?

Pracoholizm

Najbardziej widocznym objawem perfekcjonizmu zawodowego jest pracoholizm. Trudności z zakończeniem pracy, wyznaczeniem granicy obowiązkom i samemu sobie szybko zmienia zaangażowanie i entuzjazm w poczucie wypalenia i rozdrażnienia wobec wszystkiego, co w pracy przeszkadza. A że najczęściej jest to rodzina i odpoczynek, „dostaje” im się w pierwszej kolejności. Więcej na temat pracoholizmu pisaliśmy tutaj – Uzależnienie od pracy czy zaangażowanie? Objawy pracoholizmu

Brak tolerancji dla błędów

Inne niepokojące objawy to kategoryczność i elastyczność w podejściu do zadań. Generalizowanie zjawisk i ludzi, prowadzące do sztywnych sposobów myślenia, w których wszystko i wszyscy są jacyś „zawsze” albo „wcale”. „Każdy” przeszkadza w pracy a problemów „nigdy” nie można rozwiązać. Taka surowość w podejściu do siebie i ludzi może już być oznaką braku tolerancji dla błędów i niedociągnięć, a tym samym nakręcać spiralę napięcia i frustracji.

Czym grozi perfekcjonizm w obszarze zawodowym?

Wypalenie zawodowe

Zalety perfekcjonizmu w pracy zawodowej potrafią na długo przysłonić niekorzystne konsekwencje, płynące z takiej postawy. Wspomniane wcześniej zaangażowanie, sumienność i poświęcenie jest pożądane przez każde środowisko pracy. Nie można jednak rozpatrywać go bez świadomości bardzo prawdopodobnego zjawiska wypalenia zawodowego. Na ten temat powstał już oddzielny wpis – Wypalenie zawodowe i życiowe – objawy i leczenie

Obniżona odporność psychiczna

Związane z perfekcjonizmem niepokoje o niedoskonałość, popełniane błędy i „niewystarczający” standard przekładają się prawie zawsze na powstawanie zmęczenia, niepokoju a nawet stanów lękowych. Nie zawsze też osiągnięcia zawodowe skutkują gratyfikacją w postaci podziwu lub wdzięczności. W końcu każdy przyzwyczaja się do wysokich norm perfekcjonisty i raczej jest niezadowolony ich incydentalnym zaburzeniem. W takiej sytuacji łatwo o spiętrzenie frustracji, ucieczkę w cynizm i pogorszenie relacji w środowisku pracy.

Niknąca radość z życia jest odczuwana przez współpracowników. Narastają konflikty i wzajemna złość czy oskarżenia o brak wsparcia. Perfekcjonistę prześladuje niskie poczucie własnej wartości. W zderzeniu z oczekiwaniami innych prowadzi do coraz częstszego poczucia niewydolności i obniża odporność psychiczną. Narasta stres i destrukcyjne sposoby jego redukowania – złość, agresja, uzależnienia, zaburzenia somatyczne a nawet poważne choroby.

Pogorszenie relacji w zespole

Każdy pracodawca, zadowolony ze swojego top-perfekcjonisty powinien pamiętać, że za taką postawą idzie prawie zawsze pogorszenie relacji w zespole. W końcu drobiazgowość, koncentracja na każdej niedoskonałości i okazywanie frustracji potrafi zepsuć nastrój każdemu. A wraz z osłabieniem więzi oraz poczucia wsparcia i zaufania ze strony współpracowników, niekonstruktywne reakcje narastają. Z czasem uruchamia się mechanizm wypalenia zawodowego, skutkujący wyczerpaniem emocjonalnym, permanentnym zmęczeniem i niechęcią do współpracy. Z czempiona perfekcjonista staje się przytłoczonym, wypalonym i nieefektywnym „kłopotem” kadrowym.

Jak sobie pomóc?

Najważniejsze to odkryć ten nierealistyczny skrypt dążenia do doskonałości. Zapytać siebie – po co jak tak żyję? Co chcę osiągnąć? I dla kogo? Tak postawione pytania naprowadzą nas na ślad deficytów, które nie dość że próbujemy zapełnić w nieadekwatny sposób, to jeszcze wybraliśmy ścieżkę, na której nie da się tego trwale osiągnąć.

Obserwujmy swój dobrostan i poziom energii życiowej – wyraźne i długotrwałe zaburzenia nie rozwiążą się same. Nie można ich przeczekać bez aktywnej zmiany nastawienia i regeneracji. Słuchajmy też innych – jeśli wyrażają zaniepokojenie naszym podejściem do życia i pracy – nie reagujmy rozdrażnieniem tylko zastanówmy się czy nie ma głębszej prawdy w ich komentarzach. To co odbieramy jako krytykę może być wyrazem prawdziwej i szczerej troski.

Psychoterapia

Najlepiej ryzyko perfekcjonizmu omówić w bezpiecznej, zaufanej relacji. Takiej, w której przestaniemy obawiać się że nasza słabość, niedoskonałość i niewydolność nie zostanie zrozumiana ale będzie odrzucona jako „usterka”. Czy mamy w naszym życiu taką relację? A może już ją straciliśmy z powodów opisanych w tym artykule?

Psychoterapia jest okazją do stworzenia takiego właśnie środowiska rozmowy, opowieści o sobie. Refleksja nad własnym życiem w gabinecie terapeutycznym powstaje w bezpiecznych, pozbawionych arbitralnej oceny warunkach. Jeśli uważacie, że trudno z tym w Waszym życiu, skorzystajcie z takiej możliwości.

Skutecznie pomagamy osobom, które doświadczyły wypalenia zawodowego. Skontaktuj się z Nami!

 

5/5
Logo Sensity.pl

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *