Trauma – jakie niesie spustoszenie psychiczne i gdzie szukać pomocy?

Trauma, to pojęcie z którym coraz częściej spotykamy się w mediach społecznościowych, czy to w codziennym życiu. Zdecydowanie nie należy tego bagatelizować. Trauma bywa spustoszeniem dla naszego zdrowia psychicznego.

Dlatego w tym artykule, Drogi Czytelniku, przybliżę Ci, czym jest trauma, jakie objawy powinny nas zaalarmować do szukania pomocy i jak wygląda leczenie. Zapraszam do dalszej lektury.

Czym jest trauma?

Trauma, czyli uraz w sensie psychologicznym, obejmuje „stan psychiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych.” Stan ten prowadzi do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka. Efektem takiego urazu mogą być utrwalone trudności w powrocie do poprzedniego funkcjonowania (czyli tak zwanego normalnego dla osoby funkcjonowania), które z czasem układają się w zespół objawów zwany zaburzeniem stresowym pourazowym.

Stresor traumatyczny – co to takiego?

Warto także przy okazji poruszania tematu traumy przytoczyć pojęcie stresora traumatycznego. Stresorem traumatycznym będzie poważne zranienie, śmierć lub zagrożenie integralności cielesnej własnej lub innych osób, na które człowiek był bezpośrednio lub pośrednio narażony. Może to obejmować uczestniczenie w wydarzeniu, ale także uzyskanie informacji o zagrożeniu życia, o gwałtownej śmierci lub zranieniu bliskiej osoby.

Ważne jest, że każdy człowiek reaguje na stresor w specyficzny dla siebie sposób, ale nie u każdego wystąpią skutki posttraumatyczne. Więc zupełnie normalne z perspektywy stresora traumatycznego i kontaktu z nim będą reakcje bezpośrednie, czyli objawy typowe dla lęku, takie jak pobudzenie układu wegetatywnego z odczuciami z zakresu klatki piersiowej (trudności w nabraniu powietrza do płuc, poczucie niepełnego oddechu, kłucie, ból, uczucie przyspieszonego bicia serca) i brzucha (nudności, biegunka), omdlenie, poczucie nierealności, obawa utraty kontroli, „zwariowania”, poczucie drętwienia, objawy napięcia, jak i objawy swoiste dla ostrej reakcji na stres oraz unikanie myśli tzw. wdzierających się, dotyczących tego co się wydarzyło.

Objawy, które powinny nas zaniepokoić

Jako jednostki zostaliśmy wyposażeni w mechanizmy obronne, czyli takie mechanizmy do zadań specjalnych, do radzenia sobie z sytuacjami nienormalnymi. Reakcje na kontakt ze stresorem powinny minąć samoistnie w miarę upływu czasu po wydarzeniu traumatycznym.

Jeśli się jednak tak nie stanie i nadal czujemy intensywne uczucia nieprzyjemne, reagujemy tak jakby to wydarzenie działo się nadal (przeżywamy to na nowo w kółko). Jeśli pojawia się unikanie tego wydarzenia, zauważamy nadmierne wzbudzenie oraz zmiany psychologiczne w nastroju i myśleniu, to prawdopodobnie doświadczamy właśnie objawów posttraumatycznych.

Tym co dodatkowo powinno nas zaniepokoić jest fakt zanurzania się w tym co się wydarzyło, brak koncentracji na tu i teraz. Na przykład: nie słucham swoich bliskich, tylko jestem myślami przy traumatycznym wydarzeniu, co wytrąca mnie z normalnego codziennego funkcjonowania – to najprawdopodobniej jest objaw PTSD (zespół stresu pourazowego).

Rodzaj traumy

Najpowszechniejsze rodzaje traumy to:

• uczestnictwo w wypadku komunikacyjnym,
• bycie ofiarą napadu, gwałtu, przemocy fizycznej,
• udział w działaniach militarnych,
• bycie świadkiem czyjejś nagłej śmierci.

Wiemy również, że u osób doświadczających przewlekłych zaburzeń nastroju czy u osób chorujących na choroby psychiczne np. schizofrenię, kontakt z tzw. czynnikiem wyzwalającym przypominającym o wydarzeniu traumatycznym, może uruchomić nawrót choroby w tym przypadku schizofrenii, depresji czy zaburzeń lękowych.

Tym co będzie chronić osobę przed zespołem stresu pourazowego będzie poczucie radzenia sobie z trudnościami, potęga własnych wartości, odporność, poczucie rezyliencji, przekonanie o własnej skuteczności.

Skuteczne metody leczenia traumy

Z traumy możemy wyjść, ponieważ są skuteczne metody jej leczenia. Najbardziej skutecznymi metodami jest terapia EMDR, psychoterapia behawioralno-poznawcza oraz farmakoterapia. Pokrótce o ich założeniach.

Terapia EMDR – na czym polega?

Terapia EMDR polega na odwrażliwianiu i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych. Celem terapii EMDR jest zmiana postrzegania o traumatycznym wydarzeniu z przeszłości. Tak, aby nie przeżywać tego wydarzenia wciąż na nowo, a jedynie stało się ono wspomnieniem pacjenta.

Trauma zostaje przetworzona, a stres z nią związany zredukowany. Uraz zostaje uporządkowany i umieszczony na właściwej półce w mózgu. Co ważne, podczas terapii pracuje się nad traumą, tak długo aż zostanie ona przepracowana. Do momentu aż trudne myśli, emocje oraz doznania z ciała nie będą już wywoływały takiego dyskomfortu jak na początku procesu.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna – na czym polega?

Psychoterapia behawioralno poznawcza (terapia zorientowana na traumę TF-CBT) zakłada, że w wyniku traumatycznego stresu doszło do wzbudzenia niezwykle silnego lęku i skojarzenia z doświadczonym zagrożeniem nie tylko bodźców zagrażających, ale i neutralnych.

Już po ustąpieniu bezpośredniego zagrożenia dochodzi do stanu, w którym wiele sytuacji „niewinnych” wywołuje lęk. Naturalną reakcją człowieka staje się wówczas unikanie tych sytuacji. A to z kolei sprawia, że co prawda nie konfrontujemy się z silnym lękiem, ale za to w znaczny sposób ograniczamy własne życie. Nie dając sobie szans na to, aby dostrzec, że nie wszystko, co nas otacza, jest niebezpieczne.

Farmakoterapia – na czym polega?

Farmakoterapia zakłada modyfikację biologicznych mechanizmów, którym przypisuje się powstawanie objawów PTSD. Stosuje się zatem leki z różnych grup, które regulują procesy neuroprzekaźnictwa w układzie serotoninergicznym i/lub noradrenergicznym, które należą do tradycyjnie już zalecanej w leczeniu chorych na depresję, grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

Każdą terapię powinno prowadzić się w warunkach ambulatoryjnych, jako psychoterapię indywidualną. Terapia łączy się z cotygodniowymi sesjami trwającymi 50 minut, prowadzonymi przez wykwalifikowanego terapeutę.

Katarzyna Późniewska

Psycholog kliniczny, specjalista terapii uzależnień – prowadzi psychoterapię indywidualną i par. Ponadto specjalizuje się w konsultacjach wychowawczych dla rodziców/opiekunów, oraz w terapii indywidualnej dla nastolatków. Czytaj więcej…