Niestabilność emocjonalna jako nowa norma zachowań społecznych

Niestabilność emocjonalna – typy osobowości

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 identyfikuje osobowość chwiejną emocjonalnie jako zaburzenie charakteryzujące się niestabilnością zachowań przy niemożności kontrolowania tych zachowań. Wyróżnia się dwa typy osobowości chwiejnej emocjonalnie:

1. Typ impulsywny (kod F60.30)
2. Typ borderline (kod F60.31)

Typ impulsywny, czyli jaki?

Każdy z tych typów charakteryzuje się wyraźną skłonnością do impulsywnych, nieprzewidywalnych zachowań,  dodatkowo towarzyszy im labilność emocjonalna.

Osoby o typie impulsywnym zachowują się niestabilnie emocjonalnie, trudno im kontrolować działania impulsywne. Podejmują najczęściej gwałtowne zachowania, szczególnie, kiedy znajdą się w obliczu krytyki.

Osoby chwiejne emocjonalnie w jednej chwili mają dobry nastrój i uśmiechają się, a za moment reagują krzykiem, czy złością („behawioralne eksplozje”). Są kapryśne, łatwo ich zdenerwować, podejmują działania agresywne. W stosunku do otoczenia prezentują wrogie nastawienie, są kłótliwi, nie są cierpliwi. Trudno im kontynuować rozpoczęte zadanie jeśli nie widzą natychmiastowych efektów (czyli korzyści dla siebie samych). Deficyty dotyczą szczególnie sfery kontroli.

Borderline – co to takiego?

O osobowości borderline (nazywanej również osobowością z pogranicza) –  mówimy wówczas, gdy osoba przejawia brak stabilności w obrazie siebie samego, w sferze preferencji seksualnych, ogólnie rozumianej tożsamości, relacji z innymi, nieumiejętności kontrolowania i panowania nad własnymi stanami emocjonalnymi.

Osoby z osobowością z pogranicza podejmują szereg zachowań, które w rezultacie prowadzą do wyniszczenia (min. podejmują niestabilne relacje, impulsywne zachowania seksualne, nadużycia substancji psychoaktywnych, ujawniają powtarzające się zachowania samookaleczenia czy zachowania samobójcze). Odczuwają permanentny niepokój, towarzyszy im pustka emocjonalna. Często odczuwają lęk przed odrzuceniem. Czują się niezrozumiani przez innych. Przeżywają silne stany złości, gniewu, z którymi nie radzą sobie, gdyż mają trudności w samokontroli.

Niestabilność emocjonalna a otaczający świat

Coraz częściej chwiejność emocjonalna staje się konsekwencją nie radzenia sobie z samym sobą, innymi ludźmi czy wymaganiami płynącymi z otaczającego świata. Inaczej mówiąc, chwiejność emocjonalna funkcjonuje jako nowa norma zachowania społecznego. Otaczający nas świat stawia człowiekowi wysokie wymagania; ciągła gonitwa, pęd za posiadaniem, zdobywanie „więcej, wyżej i dalej”. Niestabilność emocjonalna pełni normę zachowania społecznego jako konsekwencja tego co zbyt trudne, zbyt przykre „tu i teraz”. Jednocześnie konsekwencje jakie ze sobą niesie są obciążające i na dłuższą metę  niszczą człowieka.

Niestabilność emocjonalna – przyczyny

Chwiejność emocjonalna wynika z frustracji i permanentnego napięcia, który jest spowodowany zbyt dużym obciążeniem,  braniem na swoje barki coraz to nowych zadań i obowiązków. Zmienność nastroju czy zachowania np. od radości poprzez złość, obrażanie się, napady gniewu, czy agresji powoduje, że człowiek chwiejny emocjonalnie staje się nierozumiany przez innych ludzi, więc nie zachęca do kontaktu ze sobą. Nikt nie lubi, gdy jednego dnia ktoś jest miły a następnego dnia bez powodu obraża się, czy dąsa. Taki sposób funkcjonowania buduje mur w kontaktach z innymi – zachowanie niestabilnego emocjonalnie człowieka często jest odbierane jako brak rzetelności, brak lojalności czy wreszcie  brak uczciwości.

Chwiejność emocjonalna i obraz „JA”

Chwiejność emocjonalna uniemożliwia rozpoznawanie własnych mocnych i słabych stron. Powoduje trudność w określeniu swoich potrzeb, oczekiwań. Na co dzień towarzyszy gonitwa myśli, chaos. Człowiek nie rozumie tego co czuje, co robi. Towarzyszą mu negatywne myśli o sobie samym. Nie odczuwa stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa. To wszystko uniemożliwia rozwój i satysfakcję z własnego życia. W konsekwencji człowiek jest pozbawiony odczuwania wewnętrznego spokoju i harmonii. W takich warunkach trudno o poczucie spełnienia.

Chwiejność emocjonalna i inni ludzie

Stałe funkcjonowanie w takich okolicznościach powoduje narastanie lęku, który min. uniemożliwia przeżywanie pozytywnych uczuć. Niestabilność emocjonalna nie pozwala na odczuwanie zadowolenia z tego co wokół. Człowiek nie jest zdolny do przeżywania głębszych więzi, czy budowania satysfakcjonujących relacji. Brakuje przestrzeni na bycie uważnym na siebie samego, nie ma szansy na otwartość na drugiego człowieka. Niemożliwe jest radosne, satysfakcjonujące eksplorowanie świata, własny rozwój, realizacja celów i marzeń szczególnie w obszarze prywatnym  (np. zakładanie rodziny, chęć posiadania potomstwa, jego  rozwój, przekazywanie wartości).

Utrzymanie niniejszego stanu przez dłuższy czas prowadzi do ugruntowania negatywnej oceny siebie samego, również negatywnej oceny otaczającej rzeczywistości, widzenia przyszłości w czarnych barwach. To wszystko powoduje uczucie straty, pustki, a dalej depresję.

Chwiejność emocjonalna jako norma zachowania społecznego prawdopodobnie zbiera już żniwo w postaci wielu sfrustrowanych, nieszczęśliwych osób, które często dodatkowo prezentują roszczeniową postawę wobec innych szukając rozpaczliwie ulgi dla siebie samych. Uważają , że im się należy, mają prawo, chcą dostać. Nie zważają na koszty.

W efekcie rozwiązują swoje problemy w destrukcyjny sposób niszcząc swój potencjał (np. zachowania ryzykowne, spożywanie substancji psychoaktywnych, toksyczne relacje).

Kim jestem? Dokąd zmierzam? Co dla mnie jest ważne?  Co jest wartością?

Człowiek musi wiedzieć “Kim jest”. Potrzebuje planu, celu i świadomości tego, w jakim kierunku zmierza. Bez tego traci sens. Zatraca siebie samego.

Zdrowy psychicznie, dojrzały człowiek to taki, który rozpoznaje swoje potrzeby, oczekiwania. Potrafi je komunikować, słucha i słyszy drugiego człowieka, ma ustalone zasady moralne i etyczne. To oznacza, że żyje w zgodzie z sobą samym, własnymi przekonaniami, własną godnością. Jednocześnie odbywa się to w poszanowaniu innych ludzi. Dzieje się to również dzięki umiejętnemu wykorzystywaniu swojego intelektu oraz dojrzałości uczuciowej. Rozumieniu swoich uczuć i oraz empatycznym rozumieniu drugiego człowieka.

Odpowiedzialność kluczem do sukcesu

Istotne znaczenie odgrywa odpowiedzialność. Człowiek dojrzały jest odpowiedzialny. Ponosi odpowiedzialność za własne życie, myśli, uczucia, słowa czy zachowanie. Ponosi odpowiedzialność za drugiego człowieka. Chce mieć wiedzę na temat własnych ograniczeń, chce rozpoznawać swoje zasoby i możliwości.

Bez wątpienia człowiek jest istotą społeczną, zatem, to w jaki sposób funkcjonuje w społeczeństwie, ma ogromny wpływ na jego indywidualne poczucie spełnienia, satysfakcji  i ogólnie pojętego dobrostanu.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą