Czym się różni zdrowa rodzina od rodziny dysfunkcyjnej?

Zdrowa rodzina – czyli jaka?

W rodzinie zdrowej relacje między małżonkami są partnerskie, oparte na wspólnych ustaleniach dotyczących sposobu wychowania dzieci oraz podziału obowiązków. Partnerzy są współodpowiedzialni za rodzinę. Dom jest miejscem dającym paoczucie bezpieczeństwa i akceptacji, przy jednoczesnych jasnych zasadach co jest dobre, a co złe. Dzięki temu dzieci zdobywają system wartości, który umożliwia im prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie.

Czym się charakteryzuje zdrowa rodzina?

Rodzina odgrywa podstawową rolę w kształtowaniu zdrowia psychicznego dziecka. W zdrowej rodzinie, dziecko poznaje odpowiedni system wartości i norm, który kształtuje jego postawy wobec ludzi i rzeczy. Zdrowa rodzina pomaga dziecku w zdefiniowaniu potrzeb, dążeń i aspiracji, np. wartości takie jak: dobro, prawda, sprawiedliwość, godność, szczęście, wiara, rodzina, miłość, przyjaźń, kariera zawodowa itp., czyli wyznacza odpowiednie wzorce zachowań. Proces ten trwa przez całe życie i polega na przygotowaniu dziecka do samodzielnego życia i pełnienia określonych ról społecznych. Jest to szeroko rozumiane wychowanie dzieci, które najlepiej dokonuje się przy współudziale obojga rodziców. W proces ten zaangażowane są także inne osoby, np. dziadkowie. W trakcie wychowania dziecko uczy się zachowań społecznych i kształtuje swoją osobowość.

Zdrowa rodzina pełni funkcję opiekuńczo-zabezpieczającą, kiedy jej członkowie nie mają możliwości samorealizacji. Rodzinna powinna dawać poczucie bezpieczeństwa, zapewniać podstawowe środki do życia. Zdrowa rodzina to taka, w której jej członkowie mogą zawsze na sobie polegać – osoby niepełnosprawne, chore czy osoby starsze, które ze względu na wiek i swój stan zdrowia nie są w stanie odpowiednio funkcjonować, powinny zawsze czuć się bezpiecznie w rodzinie, czuć, że mogą liczyć na pomoc. Członkowie zdrowej rodziny potrafią prosić o pomoc, ale również jej udzielać.

W zdrowej rodzinie, jej członkowie mają możliwość kształtowania własnej tożsamości, poprzez poznawanie siebie oraz odkrywanie własnych korzeni

Zdrowe rodziny dają swoim członkom poczucie własnego „ja”, czyli tożsamości, poprzez zdobycie wiedzy na swój temat, poznanie własnych korzeni. Członkowie rodziny nabywają umiejętności odróżniania własnych wyobrażeń od rzeczywistości, własnych potrzeb i emocji od potrzeb i emocji innych osób, swoich poglądów od poglądów innych. Pozwala to przewidywać i planować własne zachowania w różnych sytuacjach życiowych, stanowi podstawę dokonywania wyborów, oceniania siebie, świata, innych. W zdrowej rodzinie jej członkowie mają możliwość rozwoju, kształtowania swojej odrębności, odpowiedzi na pytanie „Kim jestem?”.

Zdrowa rodzina powinna charakteryzować się bezwarunkową miłością, bliskimi relacjami. Członkowie powinni czuć się akceptowani, doceniani, wspierani. Każdy w rodzinie powinien odnosić się do siebie z szacunkiem, mieć możliwość wyrażania własnych poglądów i uczuć.

Czym jest rodzina dysfunkcyjna?

W rodzinie dysfunkcyjnej relacje pomiędzy jej członkami są zaburzone i mają wpływ na ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Potrzeby emocjonalne nie są zaspokajane. W rodzinie dysfunkcyjnej brakuje odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju dzieci.

Źródłem zaburzeń są konfliktowe relacje między rodzicami oraz ich indywidualne nieprawidłowe funkcjonowanie, np. zaburzenia osobowości, choroby psychiczne, nałogi, niedojrzałość emocjonalna, przerost ambicji, itp.

Rodzina to system, więc wystarczy jeden dysfunkcjonalny element – matka, ojciec, związek, aby konsekwencje tego dotykały pozostałych jej członków.

Diagnoza rodziny dysfunkcyjnej

Zachowania dysfunkcyjne mają różny stopień nasilenia i szkodliwości. Można jednak uznać, że jeśli któreś z nich występuje w rodzinie stale lub często powraca, to mamy do czynienia właśnie z rodziną dysfunkcyjną.

Do najczęstszych możemy zaliczyć:

• uzależnienie od alkoholu, narkotyków, leków lub innych środków przynajmniej przez jednego z członków rodziny;
• narażenie dziecka na widok deprawujących zachowań, np. kradzieży, narkotyzowania się, nierządu, itp;
• przemoc domowa, w tym przemoc fizyczna (bicie, szarpanie), seksualna (molestowanie, uwodzenie dzieci), psychiczna/emocjonalna (manipulacja);
• wygórowane wymagania matki i/lub ojca, z którymi wiąże się surowość, ciągła dezaprobata rodziców, brak wyrozumiałości;
• zabranienie ujawniania prawdziwych emocji i myśli oraz informowania kogokolwiek o sytuacji w domu – to co dzieje się w domu, zostaje w domu;
• brak poszanowania intymności, indywidualności członków rodziny;
• częste napięcia, konflikty oraz brak zainteresowania potrzebami dziecka;
• brak akceptacji odmiennych postaw i opnii. Dziecko nie ma prawa do własnego zdania (np. to mama wybiera córce ubrania do szkoły, kiedy ona się buntuje, jest za to karana);
• sprawowanie nadmiernej kontroli (np. czytanie pamiętników, przeglądanie telefonu, podsłuchiwanie rozmów, śledzenie, itp.) oraz nadopiekuńczość, która często prowadzi do braku samodzielności u dziecka;
• komunikacja oparta na konflikcie lub unikaniu;
• utrzymywanie się tajemnic, które są częścią kłamstw, co powoduje utrzymanie członków rodziny w “zamrożeniu”;
• odrzucenie własnych granic dla podtrzymania systemu rodziny. Jest to równoznaczne z odrzuceniem własnej tożsamości.
• zaprzeczanie problemom, co powoduje niemożność ich rozwiązania. W rodzinie dysfunkcjonalnej zaprzecza się: uczuciom, spostrzeżeniom, myślom, dążeniom, wyobrażeniom poszczególnych członków;
• przyjmowanie zamrożonych, sztywnych ról dla potrzeb podtrzymania funkcjonowania całego systemu;
• notoryczne poczucie wstydu

Jak rozpoznać rodzinę dysfunkcyjną w codziennym życiu?

Wbrew częstej opinii problem ten nie dotyczy wyłącznie rodzin z problemem alkoholowym czy jawną przemocą. Rodzina dysfunkcyjna to pojęcie, którego nie można wiązać wyłącznie z marginesem społecznym, ponieważ dotyczy również osób zamożnych i wykształconych, które na zewnątrz wydają się dobrze funkcjonować, a tak naprawdę nie radzą sobie z podstawowymi zadaniami opiekuńczo-wychowawczymi.

Nie status społeczny czy majątkowy jest tu wyznacznikiem, ale to, jak członkowie rodziny wywiązują się ze swoich ról społecznych, czy pełnią we właściwy sposób swoje funkcje: rodzica, żony, męża, ojca, matki, dziecka. Jeśli nie, dochodzi do zakłóceń i cała rodzinna działa dysfunkcyjnie, ponieważ każdy członek rodziny oddziałuje bowiem na innych. Problemy, które się w związku z tym rodzą, są stałe i rzutują na przyszłość dzieci.

Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych

Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych czują się zaniedbywane emocjonalnie np. przez to, że nie poświęca się im wystarczającej uwagi, nie mają wsparcia, miłości, akceptacji czy nawet codziennego kontaktu.

Przykład: ojciec, który każdego wieczoru wraca do domu późnym wieczorem z pracy, następnie włączą telewizor tłumacząc, że należy mu się chwila odpoczynku i krzyczy na dziecko, które biega wokół niego chcąc zwrócić na siebie uwagę:

• Idź do siebie do pokoju, przeszkadzasz mi, przecież widzisz, że oglądam!
• Jaki Ty jesteś niegrzeczny, nie potrafisz zająć się sobą.
• Zrób coś z nim, on jest nieznośny- krzyczy do żony; itp.

Zaniedbania mogą być też natury społecznej, gdy rodzic np. nie kontaktuje się ze szkołą, nie zwraca uwagi o której godzinie dziecko wraca do domu, z kim się koleguje, jak spędza wolny czas itp.

Dzieci potrzebują poczucia bezpieczeństwa. Tymczasem rodzic z rodziny dysfunkcyjnej jest nieprzewidywalny. Raz rodzic jest opiekuńczy, czuły, sprawia miłe niespodzianki (np. kiedy dostał pochwałę od szefa), a za chwilę odtrąca, jest agresywny (np. kiedy dowiedział się, że nie dostanie premii), bo nie radzi sobie z własnymi emocjami i problemami. To odbija się na najmłodszych członkach rodziny w postaci kłótni, krzyków, huśtawki emocjonalnej np.:

„Rodzice kłócą się coraz głośniej, dziecko zaczyna się bać więc pyta matkę:

– Dlaczego krzyczysz na tatę? – pyta dziecko.

– Nie krzyczę – odpowiada matka.

– Przecież słyszę, że krzyczysz – odpowiada dziecko.

– Przecież Ci mówię, że się nie wściekam ale zaraz to zrobię jak nie przestaniesz się wtrącać. – odpowiada matka.”

Dziecko w takiej sytuacji zaczyna czuć się winne. Jego uczucia zostały zlekceważone i zanegowane. W przeszłości może przestać ufać własnym oczom, uszom, uczuciom, zacznie ukrywać swoje spostrzeżenia.

Dzieciństwo powinno wiązać się ze stabilizacją emocjonalną, poczuciem bezpieczeństwa i poszanowaniem potrzeb najmłodszych członków rodziny. Każdy z członków rodziny powinien czuć się kochany.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą