ADHD u dzieci: jak skutecznie pomagać jako rodzic?

Masz czasem wrażenie, że Twoje dziecko żyje w innym świecie? Mówisz spokojnie — nie słyszy. Prośby zamieniają się w krzyk. Granice znikają w sekundę. To nie znaczy, że jesteś złym rodzicem. To znaczy, że potrzebujesz innych narzędzi.

W dalszej części artykułu dowiesz się, co warto wiedzieć o ADHD i co możesz zrobić jako rodzic, by być dalej wsparciem dla swojego dziecka, jednocześnie nie zapominając o sobie.

Charakterystyka ADHD

ADHD czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. To zaburzenie neurorozwojowe, które przejawia się w trudnościach związanych z koncentracją uwagi, nadmierną ruchliwością oraz impulsywnością.

A zatem ADHD nie jest rezultatem niewłaściwego wychowania przez rodziców czy niewłaściwych skłonności dziecka. Są to zaburzenia, które powstały w trakcie rozwoju układu nerwowego i wpływają na funkcjonowanie mózgu, szczególnie na obszary odpowiedzialne za planowanie, skupienie uwagi czy kontrolowaniu impulsów.

Symptomy ADHD

Pierwszym i zarazem najbardziej charakterystycznym symptomem ADHD jest nadpobudliwość psychoruchowa, czyli silna potrzeba ruchu, ciągłe kręcenie się, wiercenie się, duża gadatliwość, przerywanie w połowie zdania. Można to też zaobserwować w zakresie małej motoryki, czyli taka silna potrzeba bawienia się małymi przedmiotami np. długopisem.

Drugim charakterystyczny symptomem ADHD jest impulsywność, czyli tendencja do działania bez zastanowienia, bez pomyślenia o tym, jakie mogą być konsekwencje podjętych działań. Ta impulsywność odbija się również na trudnościach w relacjach rówieśniczych. Często dzieci z ADHD wypowiadają się nieproszeni lub używają niestosownych uwag.

Trzecim charakterystycznym obszarem ADHD są trudności z koncentracją uwagi. Oznacza to, że dziecko bardzo szybko się rozprasza (szczególnie jeśli w swoim otoczeniu doświadcza dużej ilości bodźców). Dziecko z ADHD ma szybką przerzutność uwagi, oznacza to, że często nie słyszy kierowanych do siebie komunikatów, ponieważ w międzyczasie pojawił się inny bodziec, który okazał się bardziej interesujący i przyciągnął uwagę dziecka. Dodatkowo trudności z koncentracją mogą przejawiać się w gubieniu różnych przedmiotów, roztargnieniu, zapominaniu o terminach (np. przygotowanie pracy plastycznej do szkoły). Duża tendencja do gubienia rzeczy, spóźniania się, zapominania (np. o pracach domowych, przyborach szkolnych).

Te trzy obszary bardzo znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie dziecka. Przez to w szkole, czy w domu pojawia się swego rodzaju chaos zadaniowy. Dziecko z ADHD bardzo łatwo się dekoncentruje, nie kończy zadań (szczególnie w pracach pisemnych, gdzie nie kończy całkowicie jednego zadania, a przechodzi do kolejnego, zapominając już o tym, że wcześniejsze zadanie nie zostało w pełni zrobione).

Emocjonalność dziecka z ADHD

Poznając specyfikę ADHD, nie należy zapominać o sferze emocjonalnej, która odgrywa ważną rolę w życiu dziecka. Dzieci z ADHD doświadczają eksplozji emocjonalnej – przeżywają emocje intensywniej niż ich rówieśnicy. W związku z tym, że układ nerwowy przetwarza bodźce w sposób bardziej impulsywny, dziecko reaguje gwałtownie na różne codzienne sytuacje. Przeżywa stan szybkiego podekscytowania lub bardzo łatwo wpada we frustrację.

Dziecko z trudem kontroluje własne impulsy – często działa gwałtownie, podejmuje się działań bez przewidywania konsekwencji, często ma trudności w czekaniu na swoją kolej, przerywa wypowiedzi, a zanim pytanie zostanie zadane do końca, już udziela odpowiedzi.

Dziecko z ADHD w szkole

Dzieci z ADHDA często mają kłopoty w szkole właśnie z powodu trudności z koncentracją uwagi, nadmiernej aktywności i impulsywności oraz konsekwencji, które objawy te pociągają za sobą. U dziecka z ADHD mogą rozwinąć się wtórne objawy takie jak depresja czy zaburzenia zachowania (np. opozycyjno-buntownicze). Wszystko to będzie miało wpływ na zachowanie dziecka w szkole i na jego dalszy proces uczenia się.

Do najczęstszych trudności edukacyjnych występujących u dzieci z ADHD, możemy zaliczyć:

• problemy z czekaniem na swoją kolej,
• trudności z koncentracją na szczegółach, pomyłki spowodowane nieuwagą,
• przerywanie rozpoczętych czynności,
• częste rozpraszanie uwagi na bodźcach nieistotnych,
• problemy z wykonywaniem poleceń,
• gubienie przedmiotów i przyborów szkolnych,
• odpowiadanie jeszcze przed wysłuchaniem pytania do końca,
• wiercenie się na krześle,
• chodzenie po sali,
• zapominanie o swoich obowiązkach,
• potrzeba głośnego mówienia.

ADHD może mieć różne formy i należy pamiętać o tym, że nie każde dziecko z ADHD wpisuje się w obszar nadpobudliwości psychoruchowej.

ADHD przejawia się w trzech typach:

• nadaktywny-impulsywny (bez wyraźnych kłopotów z koncentracją),
• nieuważny (bez wyraźnych kłopotów z nadaktywnością i impulsywnością, określany jako ADD),
• łączony ( przejawiający oba rodzaje objawów).

Każde dziecko jest inne – to z diagnozą także – dlatego zawsze należy podchodzić indywidualnie do potrzeb dziecka, by dać mu jak najlepsze wsparcie.

Jak wesprzeć dziecko z ADHD?

Komunikacja

Proste i konkretne komunikaty kierowane do dziecka. Warto sprawdzić, czy dziecko wysłuchało i zrozumiało, to co do niego powiedzieliśmy.

Pomoc w nauce

Bardzo efektywne jest wsparcie dziecka w nauce poprzez angażowanie wszystkich jego zmysłów, czyli stosowanie różnego rodzaju pomocy polisensorycznych. Wsparcie w nauce poprzez eksperymenty, plansze edukacyjne czy filmy.

Uporządkowanie w różnych obszarach

Warto zacząć od uporządkowania przestrzeni w jakiej dziecko na co dzień przebywa, czyli od pokoju i biurka. Im więcej bodźców tym więcej rozproszenia, dlatego warto zadbać o przestrzeń w jakiej przebywa dziecko, by mogło w sposób komfortowy w niej funkcjonować i uczyć się, a dzięki temu nie być narażonym na nadmierną ilość rozpraszaczy.

Wsparcie emocjonalne

Nauka samoregulacji, technik relaksacyjnych czy nazywania i rozpoznawania emocji, stanowi ważny element wsparcia dla dzieci z ADHD.

Moje dziecko ma ADHD. Skąd mam wiedzieć jak postępować?

W Twojej rodzinie też może dziać się coś, co nie pozwala Ci zrealizować planu dnia i tygodnia. Masz wtedy wrażenie, że jakby Twój dom podskoczył, przez co wszystkie poukładane rzeczy zmieniły się w bałagan. I masz ochotę eksplodować. Gdzieś w Twoim gardle wzbiera krzyk rozpaczy, ale przecież nie chcesz krzyczeć na dzieci – chcesz po prostu, żeby coś poszło tak, jak pójść powinno. Zgodnie z planem. Albo chociaż bez problemu. Kłopot typowy […] ale jednak bardzo indywidualny, bardzo własny i zupełnie inny niż te opisywane w poradnikach. Kłopot Twojej rodziny ma pewnie kilka cech wspólnych z kłopotami innych osób, ale jest też od nich na tyle różny, że wymaga od Ciebie znalezienia własnych rozwiązań. (A. Augustyniak, “Skok”, s. 84).

Być może zastanawiasz się nad tym, jak i skąd czerpać wiedzę i narzędzia, by stanowić odpowiednie wsparcia dla swojego dziecka z ADHD? Wiedza o tym, co my sami czujemy, pozwala nam usłyszeć siebie, a to przekłada się na pomoc innym.

Masz wrażenie, że próbowałeś już wszystkiego, a Twoje dziecko nadal reaguje złością, wybuchami albo ignorowaniem? Czujesz się coraz bardziej bezradny? Zmęczony? Masz dość krzyku, konfliktów i nerwów? Nie jesteś sam. I nie jesteś w tym sam/a.

Czas zacząć inaczej. Nie od dziecka – od siebie. Zapraszamy Cię na warsztat, który pomaga nie tylko dziecku – ale również Tobie, jako rodzicowi.

Dowiedz się więcej – Warsztaty dla rodziców dzieci z ADHD

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą