Żałoba i święta – jak przetrwać ten trudny czas?

Stwierdzenie, że do życia potrzebujemy umiejętności doświadczania zarówno radości, jak i smutku, nabiera szczególnego znaczenia przy świątecznym stole. Tradycja spotkań rodzinnych, gromadzenia się, odnosi się wprost do tych dwóch stanów – cieszymy się z czyjejś obecności, jednocześnie smucąc się, że kogoś bliskiego z nami nie ma. Co roku przecież odwiedzamy lub jesteśmy odwiedzani i co roku nie wystarcza czasu i sił, żeby zobaczyć się ze wszystkimi. Takie życie…

Przychodzą jednak święta, podczas których czyjejś nieobecności doświadczamy z wyjątkową mocą. Dzieje się tak wtedy, gdy nie możemy już powiedzieć sobie: “Zobaczymy się następnym razem”. Strata bliskiej osoby, tak trudna do zaakceptowania na co dzień, w czasie świąt przypomina o sobie ze zdwojoną mocą.

Ślad tej próby, dotykającej przecież, prędzej czy później każdego z nas, znalazł miejsce w rytuałach świątecznych. Puste miejsce przy stole, czysty talerz czekający na “niespodziewanego gościa”, reprezentuje tak naprawdę bliskich, którzy nie mogą już zasiąść z nami do kolacji osobiście. I choć tradycja katolicka podpowiada, aby zostawić to puste krzesło dla obcego przybysza, to przecież patrzymy na nie z nadzieją ujrzenia raz jeszcze znajomej twarzy.

Żałoba i Boże Narodzenie

Święta w cieniu żałoby to czas wielkiej próby dla osób borykających się ze stratą bliskich. Atmosfera, która powinna sprzyjać celebrowaniu relacji i skoncentrowaniu się na tym, co nas łączy z innymi, może dramatyzować odczucia i tworzyć dodatkową presję.

Osoby pogrążone w żałobie odświeżają swoje wspomnienia, co zazwyczaj staje się bardzo bolesne. Widok innych, kojarzących się z utraconą osobą, przyglądanie się wieloletnim rytuałom, które dziś uwypuklają brak kogoś kochanego – to musi wiele kosztować.

Jest rzeczą oczywistą, że tak osobisty proces nigdy nie przebiega identycznie. Zarówno fenomenalny dla każdego z nas sposób przeżywania trudnych doświadczeń, jak i kontekst żałoby – okoliczności śmierci i czas jaki od niej upłynął, charakter relacji jaki nas łączył – tworzą specyficzną, za każdym razem niepowtarzalną sytuację.

Etapy żałoby

Można jednak wyłonić najbardziej podstawowy podział etapów żałoby, wskazując trzy okresy tego procesu. Początek to szok (a często także zaprzeczenie), będący formą ucieczki od przytłaczającego doświadczenia. Dominują tu krańcowe zjawiska – od odrętwienia po gniew; od najgłębszej rozpaczy po pozorną obojętność.

Po jakimś czasie przychodzi czas na skonfrontowanie się z nową rzeczywistością, w której wciąż dominuje poczucie braku i nietrwałości. Na tym etapie żałoby, dużo osób odczuwa dezorganizację, “nieradzenie sobie” i oderwanie od rzeczywistości. Dominują raczej myśli i pytania o charakterze egzystencjalnym.

Po tych dwóch stadiach powinien nadejść czas reorganizacji – powrotu motywacji i odzyskania pragnienia sprawczości. To w tym okresie osoba “wraca do życia”, co najczęściej oznacza umiejętność włączenia się w prozaiczne, codzienne procesy i odbudowywanie relacji interpersonalnych oraz wiary w siebie.

Opisane etapy w każdym, indywidualnym przypadku mają swój szczególny przebieg i tempo. Dobrze o tym wiedzieć, aby nie przyspieszać, a tym bardziej nie pomijać żadnego z nich.

Żałoba w święta – jak przetrwać ten czas?

Żałoba to przeżycie emocji po stracie, zatem największe ryzyko tkwi w blokowaniu uczuć i zbyt długim zamykaniu się w doświadczeniu braku. W ten sposób zatrzymujemy możliwość zmiany, adaptacji do nowej rzeczywistości. Podtrzymujemy ból i tęsknotę, której nie można będzie zaspokoić.

Skąd tyle radości, gdy nasz świat runął?

Czas świąt, zwłaszcza cały spektakl, który towarzyszy ich nadejściu wystawia osobę pogrążoną w żałobie na dodatkowe cierpienie. Gwar i pośpiech przygotowań, wszechobecne (najczęściej komercyjne) manifestacje świątecznej “szczęśliwości” osaczają, zamiast przywracać do życia i wydają się bezduszne – skąd tyle radości, gdy nasz świat runął? Nie możemy zmienić tego tła. Postarajmy się za to zrozumieć jakie są nasze potrzeby i możliwości. Co będzie dla nas najtrudniejsze, co chcemy zrobić a czego nie jesteśmy w stanie?

Podzielmy się tym z naszymi bliskimi, oni często nie wiedzą jak reagować i w swoim pragnieniu pomocy mogą nieświadomie nas obciążać. Zaplanujmy świąteczne dni z uwagą, myśląc o tym jak zapewnić sobie bezpieczeństwo emocjonalne. Zaś częścią tego planu jest to, że możemy każdy plan zmienić i odwołać. Zastanówmy się, jak okazać tęsknotę i miłość do osoby która odeszła. Żałoba to także czas na tworzenie nowych rytuałów, odnoszących się do straty, ale przeżywanych z żyjącymi. Zaprośmy ich do tego.

Jak pomóc komuś w żałobie?

I jeszcze kilka zdań dla bliskich żałobników – najlepsze co możecie im dać, to wasza obecność, gotowość wysłuchania i akceptacji ich stanu. Pokażcie im, że nie są sami a jednocześnie mogą być tacy jacy są w tym trudnym czasie. Tak właśnie wyraża się szacunek dla odczuć zbolałej osoby. Na rady, uspokajanie i racjonalizowanie przyjdzie czas. Odwracanie uwagi od sedna ich smutku pogłębi tylko poczucie osamotnienia. I po prostu – zapytajcie czego potrzebują, z gotowością na taką właśnie pomoc, nawet jeśli wyobrażacie sobie ją inaczej.

Najważniejsze doświadczenie płynące z trudu żałoby, to wiara w sens oraz wartość dobroci i miłości. One są fundamentem smutku i poczucia straty – za nimi tęsknimy. Dlatego, jeśli mierzymy się w świąteczny czas ze swoją żałobą, bądźmy przede wszystkim dobrzy dla siebie. Nie wymagajmy od siebie za wiele i zbyt wiele nie oczekujmy.

Będzie różnie, zapewne poczujemy się nagle zupełnie samotni i porzuceni, przyjdą też chwile potrzeby samotności. Mimo, że w żałobie naszym towarzyszem jest smutek i tak nas zaskoczy w najbardziej radosnej chwili. Zdarzą się też momenty, kiedy coś nas rozbawi i zaciekawi – nie zatrzymujmy tego.

John Fowles napisał kiedyś: To dlatego, że oni umarli, my wiemy, że żyjemy. (…) To oznacza ten uśmiech, że istnieje coś, co mogłoby nie istnieć.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą