ADHD u dorosłych – najczęstsze objawy i jak leczyć
Jak może funkcjonować osoba dorosła z ADHD? Jakie trudności powinny skłonić do rozpoczęcia diagnozy (o ile nie została ona postawiona wcześniej), i najważniejsze, jak radzić sobie z tym zaburzeniem? Na te właśnie pytania, odpowiem w dalszej części tekstu. Zapraszam do dalszej lektury.
Diagnoza ADHD – dlaczego jest tak istotna?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi od lat jest kojarzony z dziećmi, które „ciągle się wiercą, przeszkadzają i nie są w stanie skupić się na lekcji”. Dzieci takie są odbierane przez otoczenie (zwłaszcza dorosłych) jako kłopotliwe, trudne we współpracy, bardzo wymagające.
O ile dziecko zostanie właściwie zdiagnozowane, a jego otoczenie się wyedukuje w temacie ADHD, to codzienne funkcjonowanie może ulec znacznej poprawie. Dziecko można wesprzeć wieloma metodami i ułatwić mu odnajdywanie się wśród rówieśników i dostosowanie do obowiązujących zasad społecznych. Nie wszystkie dzieci jednak są diagnozowane.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to zaburzenie, które często mylone jest z trudnym wiekiem (buntem w okresie przedszkolnym) czy dorastaniem. Błędną diagnozą, jaką może usłyszeć rodzic są zaburzenia adaptacyjne. Jednocześnie lęk przed farmakoterapią i jej potencjalnymi skutkami ubocznymi, budzi w rodzicach niechęć do diagnozy. Często czekają oni, aż objawy miną z wiekiem. Nawet jeśli diagnoza zostaje postawiona i wdrożone jest leczenie, ADHD nie mija z czasem.
Można powiedzieć, że z niego się „nie wyrasta”. Zmieniają się jednak objawy i ich nasilenie. Jeśli ADHD nie jest właściwie leczone, do początkowych trudności z uwagą, czy nadruchliwością dochodzi odrzucenie społeczne, niskie poczucie własnej wartości i sprawstwa, a czasami także zachowania opozycyjno-buntownicze. Z takim bagażem trudno jest wejść w życie dorosłe i sprawnie realizować kolejne zadania rozwojowe.
Więcej na ten temat pisaliśmy też tutaj: ADHD – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie nadpobudliwości ruchowej
Osoba dorosła z ADHD – objawy
Cechy, które możemy obserwować u dorosłych z tym zaburzeniem podzieliłam na kilka większych kategorii. Są to m. in.:
- Niemożność skutecznego wykonywanie dwóch czynności jednocześnie, lub trudność ze skupieniem się na czynnościach wymagających dłuższego utrzymania uwagi. Takich jak czytanie książki, oglądanie filmu, bez gubienia wątku, czy konieczności przerywania, wstawania, wychodzenia.
- Duża ruchliwość, potrzeba chodzenia, poruszania kończynami (np. bujanie nogą podczas siedzenia). Ale też nawyki ruchowe, np. rysowanie podczas rozmowy, obgryzania paznokci/skórek, „skubanie” przedmiotów.
- Brak cierpliwości, łatwe irytowanie się, przejawiające się niemożnością dokończenia zadania, np. napisania czegoś, lub przy zadaniach wymagających oczekiwania, np. „wysiedzenie” w kolejce u lekarza. To z kolei może prowadzić do prokrastynacji – odkładania na ostatnią chwilę zadań, który wydają się być trudne, nudne, mozolne.
- Nadpobudliwość w kontaktach z innymi – trudność w uważnym wysłuchaniu, łatwe rozpraszanie się w rozmowie, chęć przerywania, dopowiadania „za kogoś”, gadatliwość. Częste zmiany tematu, zapominanie o poruszonych wątkach.
- Ogólne rozproszenie, popularne „gapiostwo” objawiające się gubieniem rzeczy, zapominaniem o spotkaniach, strącaniem przedmiotów.
- Łatwe wpadanie w złość, impulsywność, przejawiająca się podnoszeniem głosu, wychodzeniem podczas trudnych rozmów.
- Odczuwanie niepokoju i/lub rozdrażnienia – jako stan permanentny, trudny do zmiany.
Zachowania te wynikające z ADHD u dorosłych mogą przyczyniać się do wielu problemów, takich jak trudność w wytrwaniu w związku lub relacjach z przyjaciółmi. Również obszar działań zawodowych bywa niesatysfakcjonujący. Brak koncentracji, odkładanie zadań, zapominanie, mogą skutkować niską efektywnością i częstą zmianą miejsc zatrudnienia.
Leczenie ADHD u dorosłych – jak to wygląda?
Leczenie ADHD u dorosłych może być pomocne, ale powinno obejmować wiele wymiarów, takich jak psychoterapia, psychoedukacja i farmakoterapia.
Pomoc w zmniejszeniu lub wyeliminowaniu trudnych zachowań z czasem przyczyni się do poprawy jakości życia i większej satysfakcji. Kluczowa jest diagnoza i dobór odpowiednich metod terapii, gdyż ADHD może mieć różne postaci.
Farmakoterapia
Farmakoterapia wciąż budzi najwięcej obaw. Nie zawsze jest to konieczny element leczenia. Czasami bywa stosowana na początku, aby ułatwić funkcjonowanie, zanim pacjent odczuje pozytywne skutki udziału w psychoterapii. Są też pacjenci, którzy przyjmują leki latami, a ich stan poprawia się na tyle, że nie odczuwają trudności wynikających z ADHD. Leki przepisywane na ADHD u dorosłych zwykle są stymulantami, takimi jak metylofenidat lub amfetamina, które pomagają w kontrolowaniu objawów takich jak impulsywność, rozproszenie uwagi i nadpobudliwość. Istnieją również inne rodzaje leków, takie jak atomoksetyna i guanfacyna, które są nie-stymulantami i mogą być bardziej odpowiednie dla niektórych pacjentów. Jednakże, przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego należy skonsultować się z lekarzem psychiatrą, aby dokładnie ocenić ryzyko i korzyści związane z takim leczeniem.
Psychoedukacja
Psychoedukacja obejmuje nie tylko pacjentów. Równie często jest skierowana do ich bliskich. Pozwala zrozumieć przyczyny, mechanizmy pewnych zachowań. Świadoma rodzina akceptuje pacjenta, jest w stanie zapewnić mu przyjazne środowisko. Pomaga radzić sobie z codziennymi trudnościami i wspiera proces leczenia.
Psychoterapia
Psychoterapia jest główną metodą leczenia. Jest pomocna w nauce radzenia sobie z emocjami i uczuciami, identyfikowaniu i zmienianiu myśli oraz zachowań. A także radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Może to być zarówno praca indywidualna, jak i grupowa. Zalecanym podejściem jest terapia poznawczo-behawioralna.
***
Podsumowując, ADHD to poważne zaburzenie, które może wpływać na jakość życia osoby dorosłej wielu obszarach, od codziennego funkcjonowania, przez relacje, po skuteczność zawodową. Istnieją jednak skuteczne metody leczenia, które mogą pomóc w kontrolowaniu objawów i poprawić funkcjonowania w codziennym życiu. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie zaburzenia i skonsultowanie się z lekarzem w celu doboru odpowiedniej terapii.
Zalecana literatura:
„ADHD u dorosłych, jak ułatwić sobie życie i uspokoić myśli” Sabine Bernau
Psychoterapeuta i specjalista od interwencji kryzysowych – prowadzi psychoterapię indywidualną. Wspiera pacjentów w trudnościach wychowawczych, dotkniętych żałobą, zdradą, syndromem DDA. Posiada bardzo bogate, wieloletnie doświadczenie w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Czytaj więcej…
