Wsparcie w kryzysie. Jak pomagać i słuchać o trudnych emocjach?

Ostatnie dni przyniosły wiele trudnych emocji: mieszankę złości, strachu, niedowierzania, niemocy…

Wszyscy doświadczyliśmy kryzysu i niektórzy z nas poradzą sobie z nim samodzielnie, a inni będą potrzebowali wsparcia. Aby wspierać skutecznie podpowiem Wam dziś czym jest kryzys, czego możemy się spodziewać, kiedy udzielamy pomocy i co jest skuteczne.

Czym jest kryzys?

Kryzys to nie samo zdarzenie, a nasza reakcja na to zdarzenia. W zależności od dostępnych zasobów, wcześniejszych doświadczeń, sposobu postrzegania świata, naszych cech osobowościowych – różnie będziemy reagować na to samo wydarzenie.

Najprostsza definicja kryzysu – to normalna reakcja na nienormalne zdarzenia. To próba poradzenia sobie z sytuacją, która w jakiś sposób nas przerasta.

Kryzys sytuacyjny

W pracy interwenta najczęściej spotykam się z kryzysami sytuacyjnymi, tzn. takimi zdarzeniami, które są dla pacjenta trudne, z których nie widzi możliwości wyjścia, lub ma poczucie, że go przerastają, przytłaczają. Są to np. rozstania/rozwody, choroba lub śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, diagnoza własnej choroby.

Kryzys rozwojowy

Inną grupą kryzysów są kryzysy rozwojowe związane z pewnymi naturalnymi zmianami w naszym życiu. Dotyczą większości z nas, ale nie każdy przechodzi owe zmiany tak samo. Kryzysy te są często związane ze zmianą roli społecznej. Przejściem z jednego okresu rozwojowego do kolejnego, np. wejście w związek małżeński, pojawienie się lub odejście z domu dzieci, przeprowadzki i zmian pracy, przejście na emeryturę.

Kryzys środowiskowy

To czego doświadczamy obecnie to tzw. kryzys środowiskowy – dotyczący dużej grupy społecznej. Grupy, które obecnie wymagają wsparcia są różne. W pierwszej kolejności przychodzą nam na myśl Ukraińcy – Ci którzy zostali w kraju, doświadczają cały czas realnego zagrożenia życia. Następnie uchodźcy – ocaleni, którym udało się do nas dotrzeć. Są też Ci, którzy udzielają pomocy, zarówno profesjonalnej, jak i spontanicznej, bez wcześniejszego przygotowania. Są to interwenci kryzysowi, lekarze, ratownicy medyczni, psychologowie, wolontariusze, mieszkańcy całej Polski organizujący zbiórki i oferujący noclegi.

Ci wszyscy „pomagacze” sami mogą doświadczać trudnych emocji i potrzebować wsparcia, lub nie mieć wiedzy, wykształcenia w tym temacie i nie do końca wiedzieć jak pomagać uchodźcom skutecznie.

Cele interwencji kryzysowej

Pierwszym celem interwencji kryzysowej jest zapewnienie bezpieczeństwa. Osobom, które do nas dotarły teoretycznie nie zagraża już niebezpieczeństwo, ale nadal są przerażeni, gdyż znaleźli się w obcym kraju, często nie znając języka, nie mając tu bliskich, schronienia, najpotrzebniejszych rzeczy. Należy w pierwszej kolejności zabezpieczyć podstawowe potrzeby: nocleg, jedzenie, ubranie na zmianę, w niektórych przypadkach także pomoc medyczną.

W obecnej sytuacji, kiedy minęły pierwsze dni od ataku i udało im się uciec z bezpośredniego zagrożenia – mija też faza szoku. Teraz potrzebują czasu na regeneracje – nie dopytuj, nie zagaduj. Osoby te mogą się wycofać z relacji. Stopniowo będzie mijało zamrożenie i do głosu zaczną dochodzić wszelkie emocje.

W drugim etapie kryzysu nazywanym fazą ostrego zagrożenia te emocje mogą się ze sobą mieszać i będą bardzo intensywne. Z jednej strony będzie to lęk, a z drugiej złość. Pojawi się poczucie straty, zacznie się przeżywanie żałoby, ale może też być poczucie winy związane z tym, że im się udało wyjechać, a innym być może nie. Złość, daje ogromną siłę i można ją wykorzystać do odzyskania poczucia sprawstwa.

Jak pomagać w kryzysie?

Pomagaj dostrzegać możliwości, rozwiązania

Z tym osoba w kryzysie będzie miała trudności, ale nie wyręczaj jej. Poczucie, że ma się wpływ na swoje życie, że samodzielnie można coś zrobić i podjąć konkretne działania – pomaga wrócić do równowagi psychicznej.

Silne emocje mogą wywołać też reakcje somatyczne, gorączkę, bóle głowy, mdłości. Nie wolno jednak ich bagatelizować, być może osoba, którą wspierasz wymaga konsultacji z lekarzem.

Udzielaj sprawdzonych informacji

Poczucie bezpieczeństwa zapewnia też wiedza – co się teraz będzie działo, gdzie można szukać wsparcia, co po kolei należy załatwić. Informuj o tym, ale podawaj tylko sprawdzone informacje.

Integruj

W kryzysie społecznym niezwykle leczącą moc ma kontakt z tymi, którzy przeżyli to samo, bo oni mogą współodczuwać. Pomagaj nawiązywać kontakt z innymi uchodźcami, lub po prostu z rodakami. Wspólna historia, kultura, język pomagają dzielić się emocjami.

Jeśli nie wiesz co robić – zwyczajnie pytaj

Proponuj (rozmowę, posiłek, wyjście na spacer), ale nie narzucaj się. Uszanuj to, co dzieje się z osobą po tak trudnych przeżyciach. Być może (zwłaszcza w pierwszej i trzeciej fazie) nie będzie miała ochoty na kontakt. Nie będzie też chciała analizować i przeżywać tego, co się wydarzyło.

Jak słuchać o trudnych emocjach?

Tu kilka ważnych wskazówek – jeśli już zapytamy, to ważne aby wysłuchać do końca, bez przerywania. Czasami trudno jest nam wytrwać przy kimś, kto przeżywa silne emocje. To duża sztuka, aby wytrwać, nie pocieszać, aby nie unieważnić, nie umniejszać tego, co dana osoba właśnie doświadcza.

Możemy zapewniać, że chcemy wesprzeć, że staramy się zrozumieć, ale nie mówić, że wiemy, co ktoś czuje – bo nie wiemy. Nie wolno nam też składać obietnic typu “wszystko będzie dobrze” – bo tego też nie możemy być pewni. Nie musimy też znać odpowiedzi na pytania – zwłaszcza takie – dlaczego coś się dzieje. Nie musimy mieć gotowych rozwiązań. Często cierpiące osoby, wcale ich nie oczekują. Sama nasza obecność i empatia wystarczą, aby poczuły się lepiej.

Monika Perdjon

Psychoterapeuta i specjalista od interwencji kryzysowych – prowadzi psychoterapię indywidualną. Wspiera pacjentów w trudnościach wychowawczych, dotkniętych żałobą, zdradą, syndromem DDA.  Posiada bardzo bogate, wieloletnie doświadczenie w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Czytaj więcej…