Wypalenie zawodowe – objawy i konsekwencje
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to w psychologii dość nowe pojęcie. Wskazuje na pewnego rodzaju stan zmęczenia, który, idąc w parze z frustracją, powoduje wyczerpanie emocjonalne i zaburza (obniża) poczucie osobistych sukcesów zawodowych. Aby mówić o wypaleniu zawodowym konieczne jest, aby odczuwana frustracja była wynikiem braku oczekiwanych profitów po długotrwałym zaangażowaniu w jakąś sprawę (np. projekt zawodowy) czy sposób życia. Wypalenie zawodowe jest rozumiane jako proces. Może spotkać każdego pracownika, niezależnie od zajmowanego stanowiska, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy, choć część zawodów jest narażona na nie bardziej, a część mniej.
Podejmując pracę jesteśmy bardzo zaangażowani, mamy nadzieję, że praca zapewni nam poczucie bezpieczeństwa, dochody, pozwoli na rozwój. Jednak, powoli i stopniowo nasze postrzeganie pracy zmienia się. Będąc w sytuacji wypalenia zawodowego czujemy się permanentnie zmęczeni, przybici, nie mamy energii, a na samą myśl o pójściu do pracy „mamy dość”. Praca, która wcześniej przynosiła satysfakcję, zaczęła wywoływać poczucie niechęci i zmęczenia. Mamy wrażenie, że znaleźliśmy się w pułapce, z której nie ma wyjścia, albo z której każde wyjście jest złe.
Objawy wypalenia zawodowego
Lekarze i psychologowie zajmujący się badaniem syndromu wypalenia zawodowego, jako najczęstsze i jednocześnie najtrudniejsze wymieniają takie objawy, jak:
- Wyczerpanie emocjonalne, czyli przeciążenie emocjonalne i fizyczne, spadek lub brak napędu (energii), odczuwanie pustki wewnętrznej;
- Depersonalizowanie – to termin odnoszący się do międzyosobowego charakteru wypalenia zawodowego. Dotyczy on bowiem stosunku osoby doświadczającej omawianego problemu do osób, z którymi pozostaje w zawodowym kontakcie, głównie do usługobiorców (uczniów, pacjentów, wychowanków). W tym znaczeniu depersonalizowanie to nic innego, jak pomniejszanie czyjejś ludzkiej wartości czy godności przez obojętność, cynizm, okazywanie pogardy, przedmiotowe traktowanie i inne negatywne postawy czy zachowania;
- Negowanie znaczenia własnej pracy, czyli niedocenianie lub dewaluowanie własnych umiejętności czy osiągnięć zawodowych. Z drugiej strony ta negacja może prowadzić do faktycznego obniżenia zaangażowania, skuteczności, sukcesów zawodowych, a w efekcie satysfakcji z wykonywanej pracy;
- Obniżenie poziomu motywacji i zaangażowania w pracę;
- Dewaluacja siebie – poczucie zawodu samym sobą, poczucie winy, złość czy niechęć do własnej osoby, lęk o przyszłość (np. związane z myślą „nie poradzę sobie”);
- Objawy fizyczne – zaburzenia snu, bóle głowy, napięcie i ból mięśni, zaburzenia układu pokarmowego, spadek lub wzrost wagi, zmniejszenie potrzeb seksualnych;
- Trudności w relacjach rodzinnych – zmniejszona samokontrola (łatwość reagowania złością czy irytacją), niechęć do spędzania czasu z rodziną (np. częste spędzanie czasu poza domem), spadek zainteresowania przeżyciami bliskich osób, jak i nimi samymi.
Kto jest najbardziej narażony na wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe najczęściej dotyka osoby trudniące się tak zwanymi zawodami pomocowymi m.in. lekarzy, pielęgniarki, psychologów, pedagogów, pracowników opieki społecznej oraz nauczycieli, wychowawców i innych pracowników systemu edukacji.
W innych zawodach wypalenie zawodowe jest rzadziej spotykane, ale nie nieobecne. Najbardziej narażone są osoby, które na początku swojej kariery zawodowej mają bardzo wysoką motywację i oczekiwania, które wręcz poświęcają się swojej pracy oraz dążą do szybkiego i efektywnego wspinania się po szczeblach kariery.
Nie bez znaczenia jest również osobowość czy cechy charakteru. W grupie ryzyka znajdują się osoby o niskiej samoocenie, które z jednej strony nie wierzą we własne możliwości, a z drugiej stawiają sobie bardzo wysokie wymagania. Znajdziemy tu również perfekcjonistów, osoby bierne i takie, które charakteryzują się niską samokontrolą lub unikaniem sytuacji trudnych.
Jak wypływa na nas wypalenie zawodowe?
W sytuacji wypalenia zawodowego pojawia frustracja, gniew i złość, lęk i strach. Jego cechą charakterystyczną jest to, że zaczynają dominować emocje negatywne przy jednoczesnym braku emocji pozytywnych. Czujemy się przeciążeni pracą w bardzo nasilonym stopniu, może temu poczuciu towarzyszyć również brak kontroli związany z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Coraz częściej mamy też kłopot z docenianiem swojej pracy, przestajemy dostrzegać własne osiągnięcia. Praca zdaje się być bezproduktywnym pasmem porażek.
Należy również dodać, że wypalenie zawodowe może mieć negatywny wpływ nie tylko na nasz stan emocjonalny, ale i na stan zdrowia, na sposoby radzenia sobie z życiowymi trudnościami jak i na styl życia. Może ono prowadzić do dolegliwości takich jak: bóle głowy, napięcia mięśniowe, nadciśnienie czy poczucie przewlekłego zmęczenia.
Wypalenie zawodowe może prowadzić również do dolegliwości psychicznych takich jak depresja, zaburzenia snu, zaburzenia lękowe. Jeśli zawiodą Twoje sposoby poradzenia sobie z wypaleniem zawodowym, psychoterapia może być dobrym początkiem jego pokonywania.
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!